Persingen bij Nijmegen - wat Geschiedenis dezer Heerlijkheid en bezittende Geslachten vanaf 1295 en ets-zomertentoonstelling 1995 van Jops Jacobs te Zetten

Posted on Thursday, July 15, 2010 11:50 PM

1847. Heerlijkheid in het Rijk-van-Nijmegen; ten noorden heerlijkheid Ooy, ten oosten Erlekom, ten westen Schependom en ten zuiden Beek.

Oppervlakte 485 Nederlandsche bunders (bunder = hectare), 78 vierkante Nederlandsche roeden (= decameter = are) en 53 vierkante ellen (= centiare:

Nederlandsche el = meter).

Vier huizen, 6 gezinnen met in totaal 20 personen.

Boeren, rooms-katholiek. Lagere school te Ooy. XXe: Bebaarde veldwachter voor Ooy en Persingen samen.

Walthardus van Persingen had in 1295 deze heerlijkheid in pacht van het Kapittel (administratief centrum kloosters) der Apostelen te Keulen. Willem van Persingen verkocht in 1333 aan Tieleman van Groesbeek, die de leen Persingen kreeg van Reynald II (let op:) graaf van Gelre (+1343), dat sedert 1339 altijd als hertogdom bekend is gebleven, volgens Romein louter een formaliteit, tot Karel de  V (1543) de  latere  en laatste dissidente Gelderlander Willem van Gulik in het toenmalige op te richten Verenigde Europa uiteindelijk wist te bedwingen. Klaarblijkelijk lacune in de acten. Appelterngeslacht bezit nu de grond Persingen. Hendrik van Appeltern (= Heer van Persingen) beleend geworden 1407 - 1419. Johan van Appeltern 1420 in leen van (let op:)  hertog  Reynald  (Reinoud) IV  van  Gelre  (+1423).  Gelderse leenregisters. Hendrik van Appeltern 1444 verleden, 1463 hernieuwd d.m.v. eed, zo ging dat in de feodale tijd. Sneuvelde 1467 te Cronenburg (waar?) in strijd tegen hertog Adolf van Berg (Gelre) en was dus partij van hertog Arnold van Egmond (Gelre). Beide hertogen betwistten elkaar het bezit van Gelre maar Arnold had het grootste stuk. Johan van Appeltern stierf 1475 zonder kinderen.

Zoals gewoonlijk in het feodale  systeem gaat de leen dan over op een familielid, i.c. de broeder Hendrik van Appeltern. Er komt een Bourgondische verovering 1473 (beslist wel de ordonnantiebenden van Karei de Stoute, die zich lekker mengde in deze twist), maar i.c. Persingen werd heroverd na het sneuvelen van Karel de Stoute in 1477 te Nancy en het lijkt wel of het ijzer nu heet was voor hertog Karel van Egmond (Gelre) , de zoon van Adolf (+1477), om de gehate Bourgondiërs te verjagen.  Catharina, Adolfs zuster, moet interimhertogin tot 1492 geweest zijn, met als Dirk van Keppel een soort bewindvoerder benoemd voor Persingen tot 1501 Hendrik van Appeltern de leen Persingen herkreeg tot sterfdatum 1541. Deze heeft er wat van gemaakt: een vesting met bewaking ten behoeve van een "open huis", d.w.z. mogelijkheid van inkwartiering voor troepen van het hertogdom, maar wist te bedingen dat het hertogdom Gelre hiervoor de kosten moest opdraaien (en hij  er dus aan verdiende). Thomas van Appeltern 1541. Orro van Appeltern (kleinzoon) 1573, Hendrik van Appeltern 1583, diens zoon Hendrik van Appeltern 1591.

Dan verkoop 1628 voor F 28.000,- aan Herman Gerhard van Ooy, wiens zuster Margriet Judith gehuwd was met Roeleman van Bijlandt. Persingen voortaan in bezit van de Ooyens. Om 1585 was  een langdurige juridische strijd tussen Persingen, Ooy, Groesbeek en Doddendaal met Nijmegen vanwege het "appèl", of Nijmegen wel staatsrechtelijk bóven de eerste vier stond. Zoals gewoonlijk:

als twee honden vechten... resulteerde dit in een verraad, waardoor Persingen in Spaanse handen viel! Ook sluw van de Spanjaarden dan om zonder strijd te gewinnen, maar ze zullen er wel  voor betaald hebben! Alles kan (mag?) in een conflict. Ten slotte in 1847 is Persingen bezit van gravinne van Bijlandt, te Utrecht, die gehuwd is met P.J. baron van Zuylen van Nijeveldt.

Veel gras, ooy (van ooi) betekent immers waterland.

Huis te Persingen

Kasteel in Rijk-van-Nijmegen, sterk en vermaard geweest, door vloed en ijsgang door de Waal in 1809 verwoest. Er is nog een hoogte over, waaronder fundamenten verborgen. Grond (1847) i.b.v. A.W. baron van Bruinen, te Amsterdam.

Ubbergen in Oude Ansichten (1972) door M.J.Th. van Boldrik.

Foto 35. Op de grensscheiding van de dorpen Ubbergen en Beek slaan we af naar Persingen, het zogenaamde kleinste dorp van Nederland. Vandaar maken we onze rondgang door het Laag om dan terug te keren naar Beek. Dit is de Persingse kerk in 1897, bewoond door twee gezinnen en verder gebruikt als stal. In 1907 werd ze voor zeshonderd gulden aan de gemeente Ubbergen verkocht. Zo kon nog tijdig worden voorkomen, dat dit in het landschap gelegen juweeltje verloren ging.

Foto 36. De Persingsestraat, destijds niet meer dan een hobbelige zandweg met een "paardepad" in het midden, leidt naar de Kapitteldijk. Rechts lag hier de boerderij van Hendrik Jansen, links de dijkwoning van de familie Brugman, de bekende fietsenmakers. Bij de Thorense molen stond een graanschuur met ernaast het huis met café van Gerrit Vierboom. Deze unieke kokermolen, in 1935 nog geheel hersteld, moest bij bepaalde windrichtingen worden stilgezet om het verkeer op de dijk door te laten. De markante buurtschap mèt haar molen was van 17 september 1944 tot 7 februari 1945 oorlogsfront. Niets bleef gespaard.

Foto 72. Weer komen we in Persingen: vier huizen, waarvan twee tot voor kort (1972) café waren, enkele schuren en het kerkje anno 1200 vormen de resten van het eens welvarende dorp, dat in de loop der eeuwen door oorlogen, ijsgang (1809)  en het water van de Waal werd verwoest. Het kerkje, oorspronkelijk toegewijd aan de H. Dionysius, is na de restauratie in 1951 als St.-Joriskapel in gebruik bij de Nederlandse verkenners. Van het versterkte "Huys Persingen" resten nog slechts de funderingen, verborgen onder het gras van een terp, waarop nu koeien grazen.

Kort Essay t.b.v de ets-zomertentoonstelling van Jops Jacobs te Zetten in het kerkje van Persingen op za 22 en zo 23 juli, za 29 en zo 30 juli 1995, ter inzage gesteld voor bezoekers.

Feedback

# re: Persingen bij Nijmegen - wat Geschiedenis dezer Heerlijkheid en bezittende Geslachten vanaf 1295 en ets-zomertentoonstelling 1995 van Jops Jacobs te Zetten Remove Comment 561417

8/7/2010 3:03 AM by sjors

Heey,
Als je niet weet waar je het over hebt typ dan ook niets over Persingen.
je moet niet alleen kijken naar het gebied bij het kerkje het loop nog heel veel verder door.

# re: Persingen bij Nijmegen - wat Geschiedenis dezer Heerlijkheid en bezittende Geslachten vanaf 1295 en ets-zomertentoonstelling 1995 van Jops Jacobs te Zetten Remove Comment 647043

3/22/2011 3:22 PM by Josh' Blog

De historische gegevens zijn uit het boekenbestand van de UB. De opdracht was "wat historie" te vergaren om in een folder van de tentoonstelling te verwerken. Wat precies heeft de kunstenares mij niet meegedeeld.