Bauke Reitsma met losse Handjes in Rusland

Eenmaal thuis legde ze haar hoofd in de handen. Wat te doen? Met een trauma doorgaan of alles opbiechten? We gaan in de tijd terug naar oktober 1973.

Rachilde Valette

Ze besloot haar ouders, hevig snikkend later, het gehele verhaal te vertellen dat een reisgenoot Bauke Reitsma net als zij op weg naar Rusland haar heeft versierd met mooie praatjes; het onbevangen meisje liet zich ongewapend gaan. Haar ouders moeten de affaire hebben geaccepteerd als een misstap maar toch beseffend dat er geen weg terug is. Ze is immers een volwassen vrouw geworden! Maar hoe, vroeger ging het ook niet altijd even netjes. De Franse Rachilde (Valette) schreef in de bosjes te zijn ontmaagd maar dit boek heb ik niet meer.


Het verhaal is echter nog niet af. In Amsterdam zocht hij wederom contact en sprak over mijn  minnares. Ik heb de brief gezien, had hij geen poëtischer woordje kunnen vinden? De inmiddels volwassen vrouw refuseerde. Waarop hij in oktober 1973 haar een scheldbrief stuurt met als aanhef "De Saunamadame". Vreselijk wat een apert egoïsme, hij had beter kunnen doorreizen naar Goelag?

Ver weg van de woonstede is altijd en eeuwig de mogelijkheid tot losbandigheid. Bordelen zijn daarvoor uitermate geschikt. Daarom waren de vermogende heertjes nooit thuis maar de achtergebleven vrouw kreeg natuurlijk bezoek van een piano-, zang- of schildersleraar. Zo is de discretie behouden en verzekerd. Als prins Bernhard met een vrouw het hotel inwandelde was het personeel te voor geïnstrueerd niet te kijken. Vóór hem was prins Maurits altijd weg van huis, legeroefeningen waren de smoes. Buiten- en landhuisjes worden niet voor niets gebouwd! De badplaatsen aan de Riviera, de adel kwam daar voor vertier en versier. Maar het verschil is dat beide partners weten waarom het gaat, ook bij hen die naar het Filmfestival te Cannes om voor het terras te gaan flaneren.

Djoeke Ottevanger zwaarmoedig hoog in het Penthouse

Djoeke was een heel vrije vrouw en straalde dit uit. Ik val daarop! Djoeke ontmoette ik ten huize van Els die haar allang kende van de kunst, het kan zijn een cursus pottendraaien. Ook kon Djoeke fraaie poppen maken, een beetje slap weliswaar, zodat ze altijd omvielen. In ieder geval een knappe handenarbeid!
Haar verschijning was intellectualistisch, ze sprak soms met een dokterstoontje. Ik mocht dit verstandige wel, het geeft een stimulans doordacht te spreken en toch vooral op je woorden te letten. Zij was wel mijn ideaaltype: filosofisch ingesteld en melancholiek van geaardheid. Ik schat haar geboortejaar op 1935.
Kennelijk was zij alleenstaand; over haar Vergangenheit sprak zij niet en vroeg ik ook niet naar. En niet vreemd van jaloezie: in ons gezelschap voer zij uit over een op straat gepasseerde moeder met kinderwagen waarin een ontzettend lelijk kind! Wie waagt het zoiets uit te spreken, wij schrokken allen en zwegen, eventueel discreet glimlachend.

Het is najaar 1972. Els van Beek bemiddelde en ik kreeg een uitnodiging. Nu weet ik nog dat zij woonachtig was aan een zijstraat van de Valerius, in een groot monumentaal gebouw met een bepaalde naam die ik niet meer kan vinden, het kan niet missen de Obrechtstraat 57-59-61-62 en wel op de hoogste verdieping, hetgeen wij nu een penthouse noemen. De open toilet was in de keuken, dus sine muris, daarom was naar haar zeggen het appartement op deze schitterende locatie relatief goedkoper. Er was niet een weelderige inboedel zoals je zou verwachten in die chique buurt, de keuken was niet vol zoals gewoonlijk, de kamer met tafel en vier stoelen en een zijkamertje met 'n eenpersoons bed. Verder geen apparaten enz.
Zij had voor deze gelegenheid een kippetje gebraden net als Marijtje later. Dat is makkelijk werk maar ik wil nu echt niet beweren dat zij zich er gemakkelijk vanaf gemaakt heeft. Toen het moment gekomen was, Balzac schrijft dat je wil je geen hiaat veroorzaken je altijd aan tafel moet doorconverseren, zei ze met gebogen hoofd dat zij niet meer voelde voor een seksuele relatie. Niet dat zij mij hiermee afwees, integendeel, het was haar existentiële overtuiging. Dus wilde zij in het geheel geen seksualiteit. Ik accepteerde haar beslissing zonder meer.

Overlijdensadvertentie Prof. Dr. A.N.J. den Hollander 1976

Een verrassing kwam in 1976 dat ik de overlijdensadvertentie las van prof. A.N.J. den Hollander, associatief met een geruchtmakende historie aan de UvA. En in de naamlijst stond niemand minder dan vriend Djoeke Ottevanger vermeld! Ik weet niet of ik haar nog een condoleance gestuurd heb, een dank had ik toch niet durven verwachten. Ik schreef wel op 1-7-1976 een uitgebreide brief hoe het mij de ruim drie jaar is vergaan en dat Els verdwenen is. Ik kreeg geen antwoord. Maar het zou kunnen zijn dat Djoeke haar klaarblijkelijk manifeste zwaarmoedigheid met pottenbakken niet heeft kunnen overkomen die zij wellicht van die relatie met de verstorven man  geïnduceerd heeft gekregen?





Bronnen:

Biografie A.N.J. den Hollander in Historici.nl
Tekst in Academische Toestanden (Amsterdam, 1998) door Jos Dohmen p. 156-158 
Jan van der Mey (architect)
Overlijdensadvertentie Prof. Dr. A.N.J. den Hollander - De Telegraaf 19-6-1976