De geleerde Hans Reeser ontmoette ik in de 80er en wel op 27 november 1982 in Tram 5 richting Koningsplein. Ik zat naast hem en zag hem aandachtig turen in de brochure van een Israëlisch antiquariaat. Ik groette de man en vroeg hem, enigszins brutalerwijs weliswaar, of hij al een keuze gemaakt heeft? Hij antwoordde mij in rap taalgebruik. Van het een komt het ander, hij stelde zich voor als oud-student van de École Nationale des Chartes te Parijs en dit zal hij ook altijd rap pratend blijven doen, zijn presentatie geleek op dat van een adellijke titel.
Niet ten onrechte, het is een ware prestatie die hem levenslang plezier heeft gegeven. Ten slotte vroeg ik, iets meer brutalerwijs, of hij al een idee heeft ontwikkeld waarheen zijn zeldzame en kostbare werken te legateren? Hij gaf daarop ten antwoord heus al doelen bepaald te hebben, hetgeen hieronder moge blijken.
Sedertdien hebben Hans Reeser en ik na deze een aardige kennismaking nog vele jaren babbelcontact gehouden.
Afkomst
Geboren op 9 februari 1916 te Amsterdam. Jaren heb ik gedacht maar niet uitgesproken of Hans Reeser Joods is? De familienaam (Van Rees) was de associatie die overigens voorkomt in Joods Monument doch Reeser geenszins.
Zijn vader was directeur van het Abattoir, zijn tante droeg de naam Caquelin, wat misschien zijn voorkeur voor Frans bepaald heeft, doch dit is speculatie. Frans leerde Hans Reeser natuurlijk op het Gym.
Hans Reeser was niet gehuwd.
Overlijdensdatum 2 september 1993.
UB
Alwaar Hans Reeser vele functiestadia heeft doorlopen, tot hoofd van de Systematische Catalogus (bestaand uit fiches) waarvan deze de UB-medewerker Pieter R. Boone (*1936) van het Inlichtingenbureau zowat in het geheel uitwendig kende.
Gezondheidsreden, hoe vaak heeft hij niet met bedrukte stem gezegd de nodige operaties te hebben moeten ondergaan?
Na de invoering eind 90er van de digitalsering geraakte de SC in onbruik en werd deze op een zijgang geplaatst. Erg spijtig, ook ik wist hierin al goed de weg en voor mijn boek over de Duitse romancier Friedrich Griese heb ik hieruit heel wat informatie gepeurd!
Zijn pensionering is in 1979 doch behield een werkruimte in de UB.
Bilderdijk
Hans Reeser gaf mij de tip voor een jaarvergadering van het Bilderdijkgenootschap/-museum op 14 december 1985 in de VU. Eenmaal daar groetten wij elkaar wel maar gesproken niet. Een langdurige lezing over zekere contacten van Bilderdijk met Geel. In de pauze konden we het museum bekijken maar er was wel weinig tijd hiervoor.
Alhoewel ik zelf niet in Willem Bilderdijk heb gelezen ken ik de schrijver goed van prof. Jan Romeins boeiende beschrijving in zijn Lage Landen bij de Zee.
Ik ben Hans Reeser nog ontzettend dankbaar in dit gezelschap vertoefd te mogen hebben!
Bosboom-Toussaint
Door toeval geraakte Hans Reeser gewikkeld in een langjarige studie in het leven en werk van A.L. Geertruida (1812-1886). Er zijn talloze publicaties van zijn hand. Mijn UB-vriend en ik hebben ons wel afgevraagd wie in dergelijke 19e eeuwse schrijvers nog trek heeft. Op school hadden wij wel Nicolaas Beets, Multatuli en Frederik van Eden. Nu is deze vruchtbare eeuw met (nog) veelal protestantse schrijvers voorgoed passé.
De grote Potgieter had bederfelijke invloed op haar.
Hans Christiaan Andersen
Deze
reisde door Holland en bezocht Bosboom-Toussaint. Over Andersen schreef
Reeser ook waarvoor hij zich in de Deense taal verdiept heeft. Hij zei
mij met stemverheffing dat het idioom van het Deens ontzettend moeilijk
is. Het lijkt wel of Hans Reeser onvermoeibaar geweest is.
Op een vergadering van de voormalige Vrienden van de UB werd een avond gewijd aan deze schrijver. Na diverse sprekers mocht Hans Reeser aan het woord komen. Doch owee, de geluidsinstallatie viel uit en kwam niet meer op gang. Dan moet zonder versterking gesproken worden en moesten wij allen onze oorvliezen spannen.
Later zei ik tegen Hans Reeser hier wat van. Hij antwoordde: "Ik heb altijd pech!"
19e Eeuw
Het einde van de 19e eeuw herdachten wij op 15 september 2000 op een mini-congres in de UB, de grote nationale bijeenkomst in de Aula heb ik niet bezocht. Wij kregen een gratis exemplaar van het tijdschrift De Negentiende Eeuw J24 N 3-4 december 2000. Na honderd jaar komt er echt een eind (en worden deze boeken ook niet meer uitgeleend) alhoewel vaklieden het fictieve slot stellen op 1918. Maar dan is dit nu ook bereikt!
Eredoctoraat
Aangekondigd op 25 oktober 1985 werd op de Dies 8 januari 1986 Hans Reeser door de UvA hoogleraar prof Marita Mathijsen een eredoctoraat toegekend wegens zijn unieke werkstukken over Bosboom-Toussaint welke standaardliteratuur vormen voor studenten. Tevens in het 100e sterfjaar van de schrijfster.
Multatuli
Er was in 1986 publiciteit door de initiator voor een Multatuli-standbeeld G.A. van Oorschot. Niet alleen diens bewondering voor maar ook uitgever van Multatuli's werk. Daarover sprak ik Hans Reeser, ik weet nog 28 november op het Leidseplein, waar hij zich nijdig afzette tegen Douwes Dekkers bluf en falen in ambtelijke promotie en die daarom zijn gal spuwde op de koloniale constellatie alsmede koning Willem III. Nu is Multatuli naar voren geschoven vanwege zijn profetische kwaliteit. Maar hij bedoelde door links geaarde groeperingen. Hans Reeser besloot te zeggen dat Multatuli wel kon schrijven, onmiddellijk toevoegend dat er zoveel andere goede schrijvers zijn, met name Busken Huet!
Dat ik een donatie verricht heb zei ik mooi niet. Ik kreeg van Van Oorschot een schriftelijke bevestiging en in 1987 zelfs een uitnodiging voor 16 mei 1987 wegens de nationale Multatuli-bijeenkomst in de Nieuwe Kerk alsmede opening van het monument op de Torensluis.
Multatuli Museum
Ook in de Korsjespoortsteeg was ik een keer. De beheerder zei mij dat de Garmond-editie (1900) die ik bezit veel fouten bevat. Maar een nieuw verzameld werk is me wel teveel. Dat heb ik met H.P.G. Quak ook niet gedaan als je op de UB net zo goed kan studeren. Verbitterderwijs verklaarde de beheerder dat de opening van het monument is geschied door koningin Beatrix. "Maar een arbeider was er niet bij", laat staan, voeg ik zelf daaraan toe, een Javaan!
"Het klinkt misschien vreemd maar ik heb de negentiende eeuw nog gekend"
De interviewer begeeft zich naar de Van Nijenrodeweg te Buitenveldert voor het opnemen van een interview vóór 8 januari 1986, de dag van het eredoctoraat voor Hans Reeser.
De ontvangst is keurig, we wanen ons in de 19e eeuw, met een roltafeltje waarop een ouderwets porseleinen koffieservies, zilveren lepeltjes en mokkakoekjes.
Meer dan zijn literaire geliefde Truitje wordt gefilosofeerd
over de zalige 19e eeuw waarin Hans nog steeds zwerftochten houdt
als is het maar in zijn knusse etage vol bric-à-brac. Hans acht de 19e
geheerst te hebben tot 1929 maar kan evengoed tot na de oorlog. Hij is intens omgegaan
met zijn twee grootmoeders geboren om 1850. De dorpen in hun kern, rijtuigen
alom. Jacques Maritain schrijft dat je nog in alle rust een pijpje kon roken op de bank voor de herberg.
Maar is de 19e dan de beste? Hans ontkent een laudator temporis acti te zijn, desalniettemin voelt hij zich in deze tijden volkomen misplaatst. Met de ouderdom leef je temeer in het verleden als een basis. Goed, er waren ook nadelen als vaste banen, uniformiteit doch spontaneïteit mag er ook wezen. Geen Heimwee dus, noch mooipraten. Maar er was wel rust voor ontplooiing zij het zonder de comfort van nu.
Denk eens in…, een spetterende kaars aan te steken…
BRON: Folia
19 10-1-1986 p 7-8
Gezondheid
Kloeg Hans Reeser allang over vele operaties, hij werd fragiel en had altijd last van fysieke ongemakken tegen het eind van zijn leven. Hij droeg na oogoperatie ook nog een speciale bril.
Maar psychisch doemt op het droeve inzicht dat deze welgemanierde en erudiete man niet meer bij deze tijd past. Het (zijn) gedrukte tijdperk liep op zijn eind. Toen moest men nog fysiek het sociale netwerk onderhouden. Eigenlijk was de tijd toen veel interessanter: mensen van vlees en bloed voor je!
De SC is symbolisch ten grave gedragen. Goed eigenlijk dat Hans Reeser dit niet meer hoefde mee te maken.
Rijksprentenkabinet
Het is de voormalige afdeling van het Rijksmuseum die ik altijd het eerst bezocht met groot plezier. Tekeningen die je anders nooit ziet. Verlichte vitrines. Fotograferen verboden. Ik vermeld mijn verbazing op 25 november 1996 in de vitrine te hebben zien liggen een schetsboekje van Johannes Bosboom (1817-1891, huwelijk 1851) uit de nalatenschap van Dr. Hans Reeser door niemand minder dan C(arolina) M(argaretha) Reeser (*1910). Met de erfenis is het dus naar alle wens verlopen.
Jos Heitmann
AMSTERDAM
E-mail:
Enige bronnen:
dbnl bibliografie
dbnl biografie
dbnl 100e sterfdag
Kappa t.g.v. eredoctoraat
Zie ook:
Knottnerus en de boeken
