vrijdag 22 januari 2021

De saaiste straat van Amsterdam: Burgemeester Tellegenstraat

Essay uit 1993

Burgemeester Tellegenstraat 70-76.

Motivering.

Je passeert ongewoon vlug deze stompe hoek om het zijnde middenschip; analoog op een steiger draal je niet, maar bent vol spanning het dek te voelen, om te zien en rustig de impressies te verwerken als voorbereiding op de lange reis. We zijn beland op de Pieter Lodewijk Takstraat, ten onrechte geen avenue geheten. Oral history leerde dat de bewoners vanaf maart 1923 woonden te midden van een zee (!) van bloemen, wat nu voor een enkele enthousiasteling nog een dagelijkse activiteit betekent. Toentertijd begon de reis naar het geluk op aarde, gezeten in een arbeiders ideaal woning met edele motieven. Maar dit stomphoekige toegangsweggetje slaat dood en van jongs af aan liep ik er vlug door om òf de P.L. Takstraat, òf om de Willem Passtoorsstraat, waar ik tot 1971 woonachtig was, te bereiken en het gevoel te hebben, dat je "er was“.

                                                                                                 

Ik woonde dus in een Onze Woning-woning en was daar in die relatief toentertijd (nog) nette buurt redelijk gelukkig, alhoewel het autoverkeer vanaf 1955 in toenemende mate lawaai en stank veroorzaakte. De mensen werden ouder en vielen af, onbekenden namen hun plaats in. Mijn moeder bezat een vriendin, die woonde aan de Thérèse Schwarzestraat in die Amsterdamsche School; maar deze vrouw heeft zich nooit en te nimmer gunstig uit­gelaten over de kwaliteit van die edelwoningen: tocht, vocht en hoeken, rothoeken, waar­bij de bewoner zich in kronkels moest draaien om de inboedel nog enigszins te kunnen plaatsen! Een uitzicht van stoornis, door de architecten damals bedoeld om uit het raam hangen te voorkomen... Van buiten is de zaak echter het meest interessant: ook gistermiddag, toen ik voorzichtig na vele jaren weer eens polshoogte nam van de status quo, zag ik een dozijn gevelstaarders uit den lande aandachtig bezig zijn, van wie enkelen zelfs de bak­stenen van dichtbij gingen observeren... Alhoewel ik dus woonde bovenop de Klingsortuin heb ik er nimmer een boodschap aan gehad, ondanks wat lezen, zien en horen over die bijzondere, wellicht wereldberoemde bouw. Mijn geheime stelling is: dat die bouw steeds overgeëstimeerd wordt ter wille van zekere publicity van de stad Amsterdam; na 70 jaar verdient de stad er nog een stuiver aan! Het idee is leuk, de bewoning is naar. Dat pleintje is aardig om te zien, maar niet lang. Vroeger stond er een bord niet te wandelen op het plantsoen, gevaarlijk voor de grassprietjes... Begin 80er werden enige woningen aan de WP als proef gerenoveerd en gedroogd (I) met een blaasmachine die dag en nacht ronkte. Dan wilde ik nog eens die ellendige hoek uitproberen, om gelijk Flaubert de aller­vroegste herinnering te laten opdoemen, en ja hoor, die stompe hoek zij vervloekt.

Overigens ben ik van mening dat het voormalige Oud-Zuid ten onrechte is geannexeerd aan die die Pijp,waarvan acte.

Jos Heitmann

Lees ook:

Het Bevrijdingsfeest 1955 in de Pieter Lodewijk Takstraat hoek Burgemeester Tellegenstraat en op het Thérèse Schwartzeplein

dinsdag 5 januari 2021

Peter Gay is psycho-analytischerwijs aan het wroeten

 

TIP 1

 

(1913) Freud schreef in Italiaans tijdschrift 'Scientia' dat psycho-analyse voor alle wetenschappen onontbeer­lijk zal worden.

 

Hierop grijpt de VS-historicus terug in inleiding boeken:

Peter GAY (= Peter Frölich, geb. 1929 te Berlijn, familie vluchtte) historicus Yale.

Schreef eerder Die Republik der Außerseiter (Weimar) en Aufklärung 2 B. (vertaald D)

Was spreker 35e Duitse Historicidag Berlijn.

Nieuw boek: From Victoria to Freud B I, in D bij Beck Verlag.

Ondertitel B I: Education of senses.

 

Behandelt de vrij onhistorische zaken als gevoel, zinnen, verhoudingen, psyche, sex en liefde. Middenklasse, een verwaarloosd gebied der historici, die zoveel schreven over arbeiders, revolutie, vrouwen, boeren. PG verwaarloost deze 'realiteiten' geenszins, benadrukt echter zijn 'onhistorische' onderwerpen met psycho-analyse, althans met deze instelling. Geboorteregeling bijv. is in 19e eeuw eigenlijk net zo belangrijk als Seele , behandelt wel eerste, doch schrijft meer over tweede.

 

Stelling: Als psycho-analyse JUIST is, dan geldt voor ALLE maatschappelijke klassen, i.c. middenklasse. Beseft dat Lorenz (1903) hem dit niet in dank zal afnemen.

PG: Arbeiders zijn niet psy 'anders' dan middenklasse. Hoge klasse n.v.

Bronmateriaal uit VS, E, F, Scand. bestaand uit Autobiografieën, dromen, dagboeken, brieven (familie man-vrouw en vrouw-man, broeders-zusters), wetenschappelijke correspondentie, boeken, vrouwen artsen (velen), kunst 19e eeuw enz. Afkomstig van ONbelangrijke figuren als juristen, huisvrouwen, art­sen, kooplieden en leraren.

 

Eeuwige kleefetiket Victoriaanse tijd: prüde und verklemmt! Maar sex moet wel bedreven zijn anders ware dit niet geschreven... Sex achter het gordijn. Kleefetiket is corrigeerbaar, maar niet immer met  psycho-analyse te behandelen. Prüde = afweer openbaarheid, vandaar belangstelling correspondentie m-vr en vr-m waarin schriftelijk openhartigheid mogelijk. PG heeft ALTIJD en OVERAL liefde aangetroffen Toch 19e Eeuw geenszins sexparadijs. 18e Eeuw-aristocraten schreven wel veel over liefde, 20e Eeuw iedereen.

 

Idee van zijn vrouw (assistente): zij nam een onbelangrijk (dag-)boek van een zekere Mabel Lewis (?)  mee naar huis waarin zelfs ongehoord over een vrijer gesproken, broeder van E E Dickinson, waarna PG bergen dagboeken, correspondentie begon door te graven en zich bijna doodschrok wat een liefde er in die tijd bedreven werd! Een nette vrouw was totaal niet koud. De vele buitenlandse speurtochten zijn bedoeld als controle op zijn eerder gevonden ideeën en stellingen.

 

Bizar vb van een kleefetiket: een irrelevant bezoeker aan VS schreef ooit over een preutse dame, die de pianopoten omkleedde met hoesjes en sokjes opdat de houten fallusgelijkende poten niet meer zichtbaar...  deze anekdote is door ieder nagepraat en de bron is toch alleszins dubieus!

 

Is  psycho-analyse mogelijk op beroemde personen? De z.g. cycle-history schijnt zo begonnen te zijn en geeft als vb Eric Ericsons boek over Luther. Maar gevaar altijd dat de psycho-analyse zichzelf in vinger snijdt!

 

Nogmaals: als psycho-analyse juist, dan ALLE mensen zo te verstaan!

 

Vraag: dan wel mbt historische figuren een lijk op de sofa! Welnu, dit heeft PG liever dan de psycho-analyse gebruiken als (politiek) wapen, vb Hitler, wel 10 "psycho-analytische" boeken/studies en ook over Nixon is in "psycho-analytische zin" geschreven geworden... Het zijn altijd de ONgeliefde figuren die zo graag psycho-analytisch vermalen (moeten) worden!

 

Boek 2 zal gaan over liefde, muziek, Wagner's Sinnesrausch.

 

TIP 2

West Kreta haven gevonden -5E.

Amsterdam, 28.7.1986