Kief bij de Vrijdenkers
De veelzijdige vermoedelijk Joodse man Frits Kief (geb. 1908) overleed op 28 juli 1976. Hij werd gecremeerd te Westgaarde.
|
Carl Friedrich Kief |
Als voorzitter van de Vrijdenkersvereniging te Amsterdam en lid van het hoofdbestuur heb ik Frits van nabij meegemaakt doch hield ik ondanks het hoog geprezen principe der vrijheid van meningsuiting mijn mening liever voor mij. Je kon Frits net als bij Goethe niet zomaar benaderen om te gaan praten, daarvoor bezat hij een te grote (hoge) importantie. Doch eens... was zij als een kaartenhuis ingestort en ging Frits af, weg en heen. Tot het overlijdensbericht dan.
De vrijdenkers ook buiten Amsterdam hebben zijn afscheid van de vereniging in 1974 niet betreurd want het zat er aan te komen na jarenlang ondergronds gemor. Dat wil niet zeggen dat men een ziekte en overlijden niet verdroten heeft, wel dat nou niet direct de wens opkomt als bezoeker op 2 augustus naar Westgaarde af te reizen. Of zoals een toenmalige kennis het verwoordde: "Nee, ik heb de rook van Kief niet gezien."
'N momentum, want deze essayist heeft het plan (al eerder) opgevat de komende maanden een uitvoerige biografie van "Kief bij de Vrijdenkers" te vervaardigen, 'n moment de lezer te laten voelen hoe Kief zich presenteert in het maatschappelijk verkeer, daartoe als begin het volgende:
Het betreft de uitzending Zienswijze IV over de vraag naar het Bestaan van God.
|
Sixtijnse kapel |
Als miljoenen mensen geloven dat de maan een komijnekaas is dan is daarmee nog niet bewezen dat de maan een komijnekaas is. Als Van Praag reageert met de rede die Zijn bestaan niet kan bewijzen anders is Hij geen God meer, riposteert Kief met onredelijk, Van Praag met bovenredelijk. "Lijkt dit geen sofisterij", vraagt Kief? Van Praag stelt dat als Hij bestaat Hij zich ergens gemanifesteerd moet hebben. Dan slaat Kief terug met: "Waar? In Auschwitz?"
(De hoofdletters in het persoonlijk voornaamwoord zijn van mij.)
Zienswijze 6-1-1971
We wisten dat het stond te gebeuren: monseigneur Kief komt op de Tv! We waren gespannen en vermoedden dat de moeder aller oorlogen tot een capitulatie van de geïnstitutionaliseerde geloven zou leiden en wij de overwinning zouden vieren. Het is een (wettelijk geregeld) ontmoetings-programma de democratie dienend.
Aanwezig waren:
Jack (geb. Jacq) van Belle (1922-2008) van de NOS (de vroegere NTS), een man met een autodidachtische achtergrond en 12.000 boeken. Hese stem, altijd belangstellend;
Diana VandenBerg (geb. Angèle Thérèse Blomjous), (1923-1997), esoterisch schilderes en Rozekruizer die ik eerder op 5 april 1968 zag in De Brakke Grond een lezing geven voor een stampvolle zaal over een schilderij van Jeroen Bosch. Ze had toen lang zwart haar maar hoe ze er in Zienswijze uitzag en hoe ze sprak ben ik vergeten;
Drs. Henri van Praag (1916-1988), Joodse man met encyclopedische kennis (ondergeschikt aan wetenschappelijk inzicht!) die voornamelijk zich presenteert als psycholoog en in 1988 de woede van de vrijdenkers over zich heen krijgt opvolger te worden te Utrecht van de "parapsycholoog" prof. W.H.C. TenHaeff. Man met een maangezicht (goed bedoeld), kleine dikke lippen die nooit stil waren, hoge stem die nooit daalde, doordringende blik die nooit weggleed en voorzien van permanente glimlach. Een onophoudelijke zelfverzekerdheid, als perfect acteren;
Dr. Okke Jager (1928-1992), geb. te Delft, gereformeerd predikant, zorgvuldig Nederlands, een prachtige autochtone Hollandse kop en ernstig gelaat vaak met zedig neergeslagen ogen;
Frits Kief (1908-1976), over wie dit essay gaat. Misschien Joodse man (van moederszijde) met een matig Joods gelaat en dikke lippen waarvan (later) een vrouw erotisch getroffen zou raken. Kief staat in dit programma centraal doch de freche Van Praag zal hem overspreken, terwijl Kief toch een gehaaid debater is.
Er zijn geen Ampex van (alle) uitzendingen.
Inleiding programma
Er werd een filmportret getoond van Frits Kief, zijn jeugd en zijn werken. Hij valt meteen met de deur in huis te stellen dat het Calvinisme de godsdienst is van het kapitalisme. Z'n Marxisme staat op de loer! De roomskatholieke kerk treft historische schuld. Het godsbegrip wordt bepaald door de omstandigheden, daar begint het! Vader caféhouder te Rotterdam, mocht op een Duitse eliteschool maar vanaf de Duitse economische crisis moest hij terug en ging naar de ambachtsschool voor elektricien. Deed nog net belijdenis bij de Evangelische Kirche (zegt achteraf dat het hem niets zeide). Dan linkse boeken: Gorter, historisch materialisme. Avond-HTS (is dit echt wel waar of te hoog opgegeven?) en heeft autodidactischerwijze Marxistische status bereikt. Als afsluiting van zijn geestelijke oefeningen wordt hij raden-communist. Lid van de vrijdenkersvereniging De Dageraad.
Na de Bevrijding het vak van journalist in De Vlam (communistisch), De Groene, Vrij Nederland. In 1948 lid van De Vrije Gedachte (juridisch naamsopvolger van De Dageraad) en al snel bestuurslid (van de afdeling te Amsterdam dan), later vrijdenkersomroep (niet vermeld).
De eerste provocatie: godsdienstigen houden zich i.p.v. met de maatschappij liever met zichzelf bezig. De mens blijft het hoogste. Niet bestrijder van godsdienstige personen (geloof het maar, het loopt toch altijd uit op ad hominem) wel van godsdienstige stromingen. Godsdient is een sta-in-de weg. Later zal door mij in dit essay uitvoerig ingegaan worden op zijn levensloop.
Die Religion..., sie ist das Opium des Volkes. (Marx).
|
Jack van Belle 27-10-1974 |
Het debat
Niet de bedoeling is dit sequenterwijze te resumeren, de tekst is al kort en bondig genoeg vergeleken met een discours. Daarom voornamelijk datgene wat Kief poneert alsmede waarop hij reageert en dit dan nog anders dan wetenschappelijk geordend in chronologische volgorde.
Na Marx werd de kerk eerst gevoelig voor sociale vraagstukken. Doch Marx heeft (indirect) ook aan de profeten te danken? Kief blijft wantrouwig van "evangelische inspiratie". Noemt zich ongelovige.
Maar er is wel historie, die blijft. Van Belle wil van godsdienst nu naar God komen en Van Praag gaat prediken. Als Kief de naam Mannoury met zijn Significa noemt haakt Van Praag daar onmiddellijk op in. De man heeft zich voorbereid! Menig televisiekijker als ik zal van deze geleerde nooit gehoord hebben. Kief stelt dat er evenveel godsbegrippen als gelovigen zijn; zelf heeft hij geen God nodig. Als ze allen in God geloven dan nog ben ik het niet verplicht zoals later hij ook het absurde voorbeeld zal geven van groene varkens met paarse snuiten die rondlopen op de planeet Jupiter. God is met de Rede niet te vatten, misschien wel bovenredelijk? Als antwoord op voornoemde Auschwitzkreet zijn de oudtestamentische profeten die ook over vreselijke narigheid en diepe ellende gesproken hebben. God plus (toegeschreven) eigenschappen die gelovigen doet bidden. Het godsbegrip is een projectie in de tijd van economische, sociale en politieke omstandigheden. Er wordt gesteld dat het probleem niet zit in het lijden maar in het kwaad. Kwaad in een maatschappelijke relatie. Het begrip maatschappelijke relatie is conditioneel, niet bepaald.
Waren het Kief en Van Praag die al begonnen te bekvechten, nu mag Diana praten. Zij is hevig wars van geïnstitutionaliseerde godsdiensten (of kerken) gezien hun geschiedenis van misdaden. Wetenschap en theologie zijn chaos en chaos is niet God! De roots opzoeken, stelt ze. Atheïsme is een degradatie van jezelf. Met de godsvonk staat de mens boven het animale wezen. Kief stelt nu Hegel dat de mens is het hoogste van de mens. Godsdiensten deden echter aan uitroeiing. Wetenschappelijk onderzocht is dat godsdienst voortkomt uit een vruchtbaarheidsmagie de eigen existentie veilig te stellen en te garanderen (primitief dus). Een openbaring bestaat niet. Pas op met het is helemaal niet waar of ik vind het niet waar. De psychologie (van Van Praag) als wetenschap is zwak. Diana begint weer met godsgeloof en kunst maar kerken verfoeit ze als de pest. Individualisatie is een dieptepunt. De jongeren zijn volop religieus, kijk maar naar Indiagangers, ze zijn zoekenden. Later zal pater Edward Schillebeeckx (1914-2009) stellen dat ausgerechnet Indische gelovigen hier in het Westen naar adem komen happen! Kief vindt dat indiagedoe als nieuwe dimensie maar bla-bla. Zij citeert Teilhard de Chardin (1881-1955) maar Kief houdt het bij Rudy Kousbroek met zijn Avondrood der Magiërs hetgeen ik ook gelezen heb dat godsdiensten nieuwe dingen verwerken om hun bestaan te rekken. Noem ook dit nieuwe dimensie! Het is erg negatief en wantrouwend gedacht vind ik, het denken gaat normalerwijze altijd voort waaraan straks ook Kief blijk zal geven niet aan te kunnen ontkomen. Okke Jager komt met de bewering dat het historisch bepaalde zelf ook historisch bepaald is. Ik vind dat je dan wel zakt voor je examen hoor, relativeren moet je doen met mate. Nu citeert Kief Friedrich Engels dat de maatschappij begint met socialisme..., dus niet dat eigengelovige van de godsvruchtige mens. Kief: de projectietheorie en alle historische verschijnselen zijn wetenschappelijk houdbaar maar niet uit economische, sociale en politieke omstandigheden... De panelleden zijn verrast, is dit niet wat anders dan aanvankelijk beweerd? Dus niet omstandigheden als cultuurcondities maar omstandigheden als natuurwetten. Dit heeft Van Praag toch maar schitterend uitgelokt! Kief stelt dit laatste te aanvaarden. Dit heeft Marx nooit beweerd maar Lafargue. Immers Marx is allang dood (1894, stelt hij) maar het denken gaat voort. Hé, dacht ik, dan kan je ook niets zeggen dat religieuze denkers door blijven (door-)denken! Trouwens Lafargue stierf 1911. In feite is Kief dus geen marxist in letterlijken zinne, dus niet orthodox. Dit is best respectabel. Maar De Waarheid zal Kief in dezen "een politieke desperado van zakformaat" noemen. Van Praag gaat alweer prediken maar Kief bluft hem af dat in we in 1970 (het is 1971) toch maar mooi af zijn van dit primitieve godszoekende geloof.
Literatuuropgaven
Frits Kief schrijft: Dr. Anton L. Constandse, Friedrich Engels, Martin Gardener, Joachim Kahl, Dr. G.A. van Klinkenberg, Rudy Kousbroek, Jean François Revel en Bertrand Russell.
Het succes dezer uitzending was zó groot dat bij de NOS 10.000 verzoeken binnenkwamen om voortzetting. Zij werd gepland op woensdag 10 maart 1971 met dezelfden.
Zienswijze 10-3-1971
Kief start: Welk godsbegrip? Een godsbegrip is dogma maar is niet absoluut, verandert met de geschiedenis van de mensen. DVG bestrijdt alle dogma's. Ook in de wetenschap is geen absolute waarde, wat vandaag waar is, is het morgen niet. Voorbeelden:
1. Zwaartekracht Newton dan Einstein;
2. Atoommodel Niels Bohr (1900), nu nieuw idee (1945).
Wetenschappelijk denken is altijd verder zoeken. Kortom: er is geen absolute waarheid!
Van Praag: Als mens pretenderen de absolute waarheid te hebben, in het hart van de mens is de zekerheid van het geloof. Jager: God manifesteert zich in Jezus, enz. VandenBerg: Institutionalisme afwijzen, geen geloof in persoonlijke God, de kindfase van de animale evolutieleer. God staat buiten de tijd. Kief: Einstein zei: "Ze geloven toch wel." Kief: "Ik weet wel beter!" God in het hart is louter een suggestie, ook een dogma? Er is 6000 jaar geschreven geschiedenis op 5 miljard jaren mensheid. Er bestaan geen absolute waarheden (als dit zelf maar niet als dogma wordt opgevat...) en stelt: ZONDER REDE IS NIETS WAAR TE MAKEN. In de psychiatrische kliniek, met name Paviljoen 3 van het Wilhelmina Gasthuis, zijn mensen met overtuigingskracht die beweringen doen maar als deze uitspraken getoetst worden aan de rede blijken ze niet te kloppen. Er is niets anders waar te maken dan met de rede en dus niet met het hart. Van Praag: achter de geordende realiteit staat een God, van programma naar programmeur. VandenBerg: Nieuw denken in deze tijd, liefde Gods. Jager: frasen ontstaan als het denken ophoudt. Een dogma is het overschrijden van de eigen onzekerheden.
In Zienswijze van 7-4-1971 zal de vraag ter sprake komen of het graf het einde is of verder leven?
In Zienswijze van 15-2-1970 was Kief al over geloofsverschillen met o.a. Johan Maasbach.
Kief heeft die klinische informatie van zijn zoon die toentertijd (naar hij zei) als arts-psychiater werkt in voornoemd ziekenhuis, hetgeen hij bij gelegenheid later heeft verklapt. Gekken hebben een merkwaardige overeenkomst in hun waandenkbeelden.
Zienswijze later
De ZIENSWIJZE van Jack van
Belle (zondagavond om de vier weken, NOS) is voor menige koffiedikkijker
een topervaring à la Maslow. De laatste keren dat er een vrijdenker moeitevolle
pogingen ondernam om op te boksen tegen irrationele dwangneurosen, was onze
oud-voorzitter Frits Kief, te weten op 6/1 1971 en op 10/3 1971.
Middels brief van 16/5 1972
deelde Jack van Belle ons mede, dat ”al minstens viermaal een woordvoerder van
het moderne atheïsme acte de présance in Zienswijze heeft mogen geven”; als de
twee spreekbeurten van Kief hierbij zijn begrepen, dan is dit andere paar ons
zeker ontgaan! Atheïst of niet; halfzachte figuren krijgen soms de kans van hun
leven.
Eind 1974, t.w. op 27/10 1974 en
op 24/11 1974 verscheen er een vrijgeestige sympathiekling in Zienswijze met de
klassieke naam ”Hillenius”. Aanvankelijk werd de discussie voorgesteld als drie
tegen drie, doch spoedig bleek dat óók Hillenius’s mede-opposanten zich tegen
hèm keerden, door blijk te geven van een rozekruizers-uittredingservaring en
een ”Nautilussprookjesgeloof”.
Stelling: "Dit is geen discussie meer, dit is een
belijdenis van stakkerds die hun verstand verloren hebben.”
De intellectuele eenzaamheid van
Hillenius verdient ons volle respect. Laten wij hem op 23/2 1975 a.s. vorstelijk
verwelkomen.
Over enige tijd zal in Zienswijze
een vrijdenker, verbonden aan onze vereniging worden uitgenodigd. Waar begint
ie aan! Ach ja, we waren haast vergeten, dat de Rede toch het voorrecht heeft
de laatste toetssteen der Waarheid te zijn?
Maar daarbij ben ik niet geweest aangezien ik de bestuursfunctie en het verenigingslidmaatschap op 31 januari 1975 heb opgezegd.
Correspondentie met Van Belle
In mei 1972 protesteerde ik dat Van Praag al de vierde maal in Zienswijze acte de présence heeft gegeven en dus het tv-programma een godsdienstig karakter heeft bezorgd. Van Belle antwoordt mij dat ook viermaal een atheïst heeft gesproken. Dat is 11 februari 1970 e.a. Hij verwijt mij op smalende toon te spreken. Daar is Van Praag mee bedoeld die bekend stond de titels van vele boeken te kennen.
Vrijdenkersgrapjes (1975)
God is dood (Nietzsche). Nietzsche is dood (God).
Waarom moeten (de) Waarheden altijd
van boven komen?
Italiaanse vrouwen laten zich aborteren in Maastricht en kopen een rozenkrans.
Het jaar voor de vrouw. Voor het dier is het er al.
Duimzuiger Erich von Däniken is verdacht stil geworden. Is zijn duim op?
Het simplistisch Verbond is eerst simplistisch zonder medeklinkers.
Een vrijdenker gaat geen God ontkennen anders vraagt de gelovige immers hoe hij dit dan weet? Een vrijdenker ontkent eenvoudig
de bewering van de gelovige dat er zijn God bestaat. Als iemand gelooft dat er op de planeet Jupiter paarse varkens rondlopen met rode snuiten dan hoeft de vrijdenker dit niet te ontkennen, louter
die bewering niet te geloven. (Frits Kief in debat.)
Korte genealogie
Carl Friedrich Kief werd geboren te Rotterdam op 20 mei 1908 als zoon en enig kind uit Duitse ouders. Hij noemde zich later het Nederlandse Frits.
Grootvader vaderszijde Johann Georg is geboren te Speyer in 1820. Van beroep steenbakker. Hij was protestant. Huwde Anna Maria Seel geboren, plaats n.b., 1823. Zij was katholiek. Het echtpaar kreeg zes zonen onder wie Phillipp en twee dochters. Allen werden katholiek gedoopt. De man moet zijn overleden vlak voor 1876.
Phillipp Kief (1863) emigreerde vanuit Spiers (Speyer) naar Rotterdam, in elk geval was hij hier al vóór 1908 al woonachtig. Zijn naam is niet Joods maar betekent eigenlijk twistzoeker. Van beroep Rijnschipper. Eenmaal hier werd hij zetbaas in een zeemanshuis. Zijn vrouw Suzanne Pfeiffer (1876) is een puur Joodse naam doch niet iedere Pfeiffer hoeft ook Joods te zijn. Zij was verpleegster. Beiden waren afkomstig uit miserabele omstandigheden die Marx het proletariaat genoemd heeft. De geschiedenis leert dat een virtuele ommuring in arbeiderswijken lichamelijke en geestelijke ziekten doet ontstaan waarvan zelfs 10 tot 15 erfelijke. De migratie is dus een vlucht ten goede maar ook in Rotterdam was het geen vetpot. Philipp overleden vermoedelijk vóór 1936 en Suzanne nà 1962.
Van Suzanne Pfeiffer zijn geen verdere (evt. Joodse) voorouders bekend.
Frits mocht naar de Deutsche Schule te Rotterdam alwaar kinderen uit het hogere milieu doch hij verliet voortijdig zonder diploma. Leerde voor elektricien aan de ambachtsschool. Elektrotechnicus of zelfs elektrotechnisch ingenieur is een te groot woord. Hij zat een jaar in de gevangenis wegens diefstal.
Frits huwde in december 1932 de Amsterdamse Joodse Rosa Korper (1906) die een geheel Joodse familie heeft van vaders- en moederszijde. Vermoedelijk allen geseculariseerd want van enige inschrijving bij een Israëlitisch kerkgenootschap is nergens sprake. Zoveel leden van de familie waren radencommunist dat smalend van de Korperatie werd gesproken. Kief behield tot ver na de Bevrijding de Duitse nationaliteit dat een blad als De Waarheid (overigens beperkte kring) voortdurend zal aanmerken (een Rijksduitser vol bemoeiing met de Nederlandse politiek, mag dat wel?) doch nadeel in Nederland heeft Kief gezien zijn maatschappelijke werkzaamheid hiervan niet ondervonden. Hij liep er evenmin mee te koop want zelfs ik wist daar niet van. Een Duits accent heb ik ook nimmer gehoord noch van vacanties naar de Bondsrepubliek op een van Berlijn na. Hij was werkzaam als elektricien met de aanleg van stroomdraden.
Twee mannelijke Korpers zijn omgekomen: een op 14-5-1940 en de ander in april 1944 te Auschwitz.
Woonachtig was het echtpaar vanaf begin 1933 in de armzalige Transvaalbuurt aan de Tugelaweg op twee adressen, een buurt stampvol Joden van wie er velen zullen worden weggehaald dus Frits viel niet op. Goedkope huren bij laag inkomen. De armoedige panden zijn in 1989 gesloopt t.b.v. nieuwbouw. Eerst woonde daar 'n Abraham Korper die een broeder van Kiefs vrouw zou kunnen zijn maar er is sprake dat hij op dit adres bleef. Toen Abraham ondergedoken was bij een voormalige (!) radencommunist werd hij verraden en afgevoerd.
Al een dochtertje in huis kwam in 1936 zijn weduwe-moeder bij hem wonen tot 1962 als hij naar de Diezestraat gaat. Die vrouw is in elk geval 86 jaar geworden. Maar voor Kief geldt zo lang met zijn moeder en voornoemde broer in cohabitatie, zelfs gedurende de bezettingstijd, wel ongezond voor 'n gehuwd man. Niet ondenkbaar dat hij daarvoor steun van de Sociale Zaken heeft gekregen.
De brandende bezettingstijd bespreek ik hierna.
Na 1945 fungeerde Kief als ambtenaar bij de POD (veelal oud-illegalen) als hulprechercheur. Een opleiding hiervoor zal hij niet genoten hebben. Kief gebruikte deze afkorting brutalerwijs als titel of statussymbool: POD en journalist als ook redacteur Voormalig Verzet Nederland.
Eerst in 1962 verhuisde hij dus naar een benedenwoning in het chiquere en gezondere Zuid aan de Diezestraat 27 huis met uiteraard hogere huur. Het echtpaar was vrij. Van een ontmoetingsplaats voor politieke activisten is hier geen sprake, Kief was namelijk altijd weg. Hij was grotendeels freelance journalist en moet een matig inkomen genoten hebben. De grens is immers toch dat een rijk geworden Marxist in feite kapitalist is. Later zal men in de PvdA hier geen probleem mee hebben (bijv. Van Dam, Bos, Den Uijl en Kok).
Het echtpaar kreeg een dochter in 1933 en een zoon in 1942. Dit tijdverschil bevreemdt weliswaar de onderzoeker maar geboorten blijven toch een discretie van het ouderlijk huwelijk. De zoon Hermann werd vernoemd naar Kief's geliefde Herman Gorter, naar voorbeeld van de zoon van het echtpaar Jan en Annie Romein. Alleen heeft de eerste twee n's welke dezezelf niet schrijft. Hors propos zijn twee kleindochters van wie een met 'n Joodse voornaam, derhalve uit een-kindgezinnen. Er is sprake van (vier!) pleegkinderen (van omgekomen ouders uit het verzet?) maar niet op dit adres dan; als dit waar is zal Kief ongetwijfeld geldelijke steun van de Amsterdamse Sociale Dienst genoten moeten hebben.
Eerst in 1966 verkreeg hij (eindelijk) de Nederlandse nationaliteit, de reden hiervoor vermeld ik later.
Vanaf 1967 tot 1974 is Kief redacteur van de Vrijdenkers Radio Omroep welke door het ministerie van Maatschappelijk Werk wordt gefinancierd (aanvankelijk Marga Klompé). Dat deze vrouw namens de KVP regeert moge cynisch overkomen maar het is niet meer dan een wettelijke zaak. Activiteit in De Vrije Gedachte (voortzetting van De Dageraad) is pro Deo, wellicht kunnen zijn omroepfunctie en panellid in Zienswijze hem wat pecunia voor sigaren verschaft hebben.
Schreef geen boeken wat in die tijd toch maar matige verdienste opleverde.
Frits Kief stierf dus in 1976, zijn vrouw Rosa eerst in 1997 op 91-jarige leeftijd. Dier dochter in 1998 op 65-jarige leeftijd.
De Bezettingstijd
Als de Duitsers op 9 mei 1940 binnenvallen zit de Joodse vrouw Rosa in panische angst. Ze zullen de berichten met hun oor op de radio nauwlettend gevolgd hebben. Nog begin 1940 werd een mannetje door de politie berispt zich er in het openbaar erover uitgelaten hebben de Duitsers sympathiek te vinden. Nu is alles anders. Rosa neemt op 11 mei of even hierna Frits om half zeven 's morgens mee naar de keuken en snijdt met een broodmes haar borst open, de man doet haar na. Ze baadden in het bloed. Beiden zijn zeker nog bij machte of Abraham Korper roept de politie die een arts bestelt en het paar naar 'n ziekenhuis laat afvoeren.
Van 1940 tot 1942 loopt Kief gewoon door Amsterdam, hij wordt eind juli 1941 zelfs nog in hechtenis genomen wegens een mij onbekende verdenking. Maar dan verdwijnt hij mysterieuzerwijs van het toneel...
In oktober 1940 bestaat de Duitse School te Rotterdam (gesticht door de Evangelische Gemeente), waarop Kiefje wat Pruißische discipline geleerd heeft en vanwaar hij de benen heeft genomen, vijftig jaar. De Rijkscommissaris houdt een toespraak. Niet lang daarna zijn enige lokalen in gebruik voor militaire keuring voor vrijwilligers in het Nederlandse Legioen van de Waffen-SS. Er wordt geschreven dat Duitse officieren niet zoveel zin hadden in buitenlandse stumperds.
Ik heb stellig de indruk gekregen dat Kief door de autoriteiten en mensen niet voor Jood wordt aangezien. Zijn moeder evenmin aangezien haar Duitse afkomstgegevens niet zo snel boven water komen. Zelfs vraag ik me af of de Duitse bezetter wel heeft geweten dat Kief wellicht Jood is. Maar voor zijn vrouw kan deze vlieger niet opgaan omdat haar familie alleen al wegens de voor- en familienamen 100% Joods uitstraalt en ze uit een bekende communistenfamilie stamt.
Van 1940 t/m 1942 heeft Kief dus vrij spel in Amsterdam. Daarna komt de witte vlek in zijn geschiedenis tot zijn vermelding in augustus/september 1943 in het Oranjehotel te Scheveningen gevangen te hebben gezeten wegens "Judenbegünstigung". Nog mooier, hij zegt niet-Jood te zijn..., hetgeen hij later in het NIW leugenachtig zal herhalen maar of hij bluft weet ik niet zeker.
Maar alom en zeker in de Transvaalbuurt wordt de ene na de andere Joodse familie weggehaald. Hoe het ook zij, de familie Kief woont ad locum op de Bevrijdingsdag mooi nog! Hoe kan dat? Toch niet door de genade der Goddelijken Voorzienigheid?
Duitse Wehrmacht
De Duitse bezetter mobiliseerde vanaf 1940 al Rijksduitsers. Allicht, zij waren de gemakkelijkste prooi wegens de gegevens in het bevolkingsregister. Waarom is Kief niet opgeroepen? Ik weet het niet, het kan zijn dat hij wel opgeroepen is geworden maar ondergedoken. Maar nog zo laat in 1942? Dat is een tegenspraak dus moet er een andere reden zijn. Hij zou zich hebben kunnen laten afkeuren, wat sofistisch gedacht maar de Duitse artsen zijn ook niet gek. Of hij had een gegronde reden thuis te moeten blijven, welke is mij niet bekend.
Arbeitseinsatz
Wie ook maar enigszins in aanraking kwam met het Arbeidsbureau werd door de N.S.B.-ambtenaar onder druk gezet naar Duitsland te gaan. Kief komt niet voor. En zo ja, ik weet van een loodgieter dat deze te werk werd gesteld in de Duitse fabriek bij Dessau voor de bouw van Stuka's; zouden de fabrieken 'n elektricien niet goed hebben kunnen gebruiken? Het achtergebleven gezin kreeg dan een wekelijkse toelage. Ik schreef over deze man een biografie (niet gepubliceerd).
Werken in Amsterdam
Dan gewoon in de elektromontage. Die moeten er toch ook zijn om de stad draaiende te houden. Maar onoverkomelijk zou zijn gemis toch niet zijn. Van een lidmaatschap van de Nederlandse Kultuurkamer (voor 'n beroepsgroep ingeschreven als elektrotechnicus?) is niets vermeld.
Onderduik
Hierover is geen enkele aanwijzing, noch in de literatuur na 1945 noch de periode van 1967-1974 toen hij voor de vrijdenkers werkzaam was. Hoe hadden zijn gezin en huisgenoten dan de oorlog moeten doorkomen? Schreef in De Vonk, later De Vlam genaamd. Maar waar was hij?
Verzet
Naar zijn zeggen deed hij verzetswerk. Maar dat is toch geen dagtaak en het brengt evenmin geld op. Distributiebonnen werden vrij gemakkelijk verkregen door een overval op de talloze onbewaakte kantoren in den lande. Kief heeft zich nooit gedetailleerd uitgelaten over zijn heldhaftige prestaties noch namen genoemd van medestrijders dus zijn er geen getuigen.
Hulp aan onderduikers kan, het is makkelijk gezegd dit verricht te hebben (ik hoor ze nog praten) maar de Duitse bezetter wist hem toch te snappen en hem in 1943 voor zekere tijd in Scheveningen vast te zetten. Dan niet eens gedeporteerd waaruit maar weer blijkt dat de Duitsers niet wisten dat hij Jood is.
Verdacht wordt Kief veel te veel (dan lok je het ook uit!) over (zijn) illegaliteit te spreken maar nooit bewijs te hebben geleverd van zijn heldendaden. Dan kan een ander dit ook niet ontkennen. Gekscherend wordt dit wel na-oorlogse illegaliteit genoemd. (De Oostenrijkers deden analoog na de oorlog blijk te geven van verzet: Und wenn man sie zurückfand waren sie alle ind'r Widerstand.)
Collaboratie
Niet ondenkbaar is dat Kief werkte voor de Duitsers, waarover je na de oorlog natuurlijk het zwijgen aan toe doet. Doch dan zal er toch wel eens eentje geweest kunnen zijn met een onthulling dat schandaal veroorzaakt, zeker als Kief zich levenslang zo provocatief heeft gedragen. Het klinkt erg: Kief zou door de Bezetter onder druk zijn gezet collabo te worden teneinde zijn familie van deportatie te laten ontzien. Zijn nauwe connectie met Sam de Wolff zal heus wel ten verhore gekomen zijn. Hoevelen zijn niet gezwicht? Heiligen zijn er maar weinig. En in het verleden idem dito voor verdachten voor de Heilige Inquisitie die verraadden en anderen valselijk beschuldigden wat ze maar konden. In elk geval is dit een hypothese.
Informant van de politie
Opsporingsonderzoek door de politie en justitie kan niet zonder dat feiten en gegevens zo niet vermoedens worden aangedragen door personen van buiten. Hij kan een geldbedrag (beloning) daarvoor krijgen of hij is gewoon in burgerdienst gekomen van de politie. Na al zoveel malen met de politie in aanraking geweest kan hij of krijgt hij het voorstel om informant te worden, zoiets sla je niet af om de oorlog door te komen! Denk bijvoorbeeld aan de bestrijding van zwarthandel, handel in distributiebonnen, klandistiene bewoning en roof uit verlaten Jodenwoningen. De politie zelf is ook niet brandschoon. (Beroemd voorbeeld is dat de stapel in beslag genomen kaas met de dag lager wordt... maar geef ze geen ongelijk.) Bluf en branie bezat hij al, dat misstaat een opsporingsambtenaar geenszins. Een zachtaardige vorm van verraad maar om misdaad te bestrijden is echt onontbeerlijk. De ervaring die hij hierin opdoet komt hem na de Bevrijding drommels goed van pas, waarover nu.
Kiefs werk als hulprechercheur POD (PRA)
Hoe hij dit voor elkaar geregen heeft doet je wel huiveren om zijn Frechheit: de radencommunist van weleer die later full-time publicist zal worden gaat nu reparianten aan een verhoor onderwerpen! De Politieke Opsporingsdienstdienst afkomstig uit het Militair Gezag was (al) in februari 1945 in het leven geroepen voor het opsporen en
onderzoek doen naar ‘foute elementen' in de Nederlandse samenleving
gedurende de Duitse bezetting. Later (politionele recherche) PRA genoemd. Bekend is alleen zijn eigenzinnige onderneming in het opsporen van Arnold Meijer, de man die een Nederlandse SS wilde oprichten maar door de machthebbende Duitsers werd gedwarsboomd. Na de oorlog vluchtte Meijer naar België. Wie Kief de opdracht heeft gegeven blijft de vraag als ook vaag maar Kief zette een industrieel familielid uit Tilburg letterlijk onder druk met ontvoering en pistool op de borst teneinde diens verblijfplaats te onthullen. Dit loopt niet goed af. Kief wordt gearresteerd en zit een maand in voorarrest. Dat is hij, weten we inmiddels, gewend! De strafzaak voor de rechtbank te Breda is landelijk nieuws. Kief komt er op 3 juli 1946 met een sisser van een voorwaardelijke gevangenisstraf van drie maanden vanaf maar de veroordeling heeft inzoverre consequentie dat hij een geslaagd naturaliseringsverzoek tot Nederlander wel kan vergeten. Ook is hij deze functie vanaf april kwijt.
Zijn verdediger was Mr. Laura Mazirel met wie Kief als sympathisant wel meer contact heeft gehad.
Is Kief fascist?
Je bestrijdt het fascisme en zijn gevolgen met dezelfde middelen, een onethisch principe! Nee, Kief is in hart en nieren geen autoritaire politiek toegedaan met uitzondering dan dat hij zelf de belangrijkste persoon is... Dus geen misverstand hopelijk. Maar toch... het geschiedde begin 70er toen ik in een onderhoud met de PvdA'er Paul Overbeek sprak over mijn vrijdenkersactiviteit en noemde de naam van Frits Kief. Onmiddellijk zei hij: "Kief is een fascist!" Ik ontkende en deed mijn woordje maar toch met nog meer nadruk herhaalde Overbeek zijn accusatie. Ik twijfelde, hoe kan iemand zo zeker van zijn zaak zijn? Ik heb het nooit begrepen. Maar nu wel!
Dat Kief een man gijzelt en hem een pistool tegen zijn borst drukt is hoe je het ook wendt of keert een nazi-methode. Dit komt tijdens zijn strafproces ter sprake, komt in de dagbladen en blijft in het collectief geheugen hangen. Niet iedere lezer heeft een fotografisch geheugen en woorden als gijzel en pistool blijven vagerwijs wel onthouden. Daar komt bij dat de voortdurende ruzies die Kief heeft ondervonden (of gemaakt) in casu met de PvdA een aanhanger de mooie gelegenheid verschaft Kief nog een trapje na te geven. Vandaar.
Een der eerste artikelen van Kief
RADIO-UITZENDING - DE VRIJE GEDACHTE.
Vrijdag 20 september 1968 - Spreker: FRITS KIEF.
Onderwerp: DIE JEUGD VAN TEGENWOORDIG.
Bijvoegsel Maandblad "REDE".
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Een van de telkens in pers, radio en televisie opduikende modetermen is die van "het generatieconflict". Nu zou het dwaas zijn te ontkennen, dat de ouderen tal van critische opmerkingen maken over de jongeren, terwijl dezen zich vaak in allerlei minder wellevende woorden tegen de ouden afzetten. Alleen, men moet niet denken dat dit een bijzonderheid is van onze tijd.
"Onze jeugd houdt van luxe, zij heeft slechte manieren en geen respect voor de autoriteit en de oude mensen. De kinderen van tegenwoordig zijn tirannen. Zij tiranniseren hun onderwijzers en spreken hun ouders tegen".
Dat klinkt modern, maar het is oude koek. Het werd namelijk 2300 jaar geleden door de Griekse wijsgeer Sokrates geschreven! Je zou dus met een glimlach aan de publicistische opwinding over "het generatie-conflict" voorbij kunnen gaan, ware het niet dat deze term het inzicht in de werkelijkheid belemmert.
Dertig, vijftig en meer jaren terug zagen de mensen in de hoogontwikkelde industrielanden zich genoodzaakt, de strijd aan te binden tegen de permanente dreiging van echte honger en armoede. Sindsdien is de toestand fundamenteel veranderd. Door de ontwikkeling van wetenschap en techniek is voor de jonge generatie het persoonlijke en maatschappelijke comfort een onvervreemdbaar bestanddeel van het levenspatroon geworden.
De kinderen groeien op met fiets, brommer, auto, met radio, televisie en platenspeler, met wasautomaat, koelkast en gasverwarming en in de bedrijven worden de wat ouderen geconfronteerd met toenemende automatisering en computers. Zij leren er mee omgaan en velen hebben het tot een bekwaamheid in het "sleutelen" gebracht, die hen in vroeger dagen tot bekwame vaklieden zou hebben bestempeld.
Hoewel in menig arbeidersgezin nog een zekere drempelvrees bestaat, volgen toch steeds meer kinderen voorgezet, middelbaar en hoger onderwijs.
Omdat wetenschap en techniek een critische en rationele aanpak verlangen, wordt de neiging tot twijfel, tot critische zin, tot afwijzen van het geloof in de autoriteit van een god, van de ouderen, van een partijleiding aangewakkerd.
Vaststaande waarden van geloof, zedelijkheid, moraal, gedrag worden in twijfel getrokken. Daardoor bevinden we ons in een typische overgangstijd, waarin het oude, gevestigde verdwijnt en het nieuwe nog onvoldoend is uitgekristalleerd en aanvaard wordt.
In onze, op de opvoering van de consumptie gerichte ekonomie hebben de ondernemers behoefte aan grotere kennis van het menselijk gedrag. Daardoor wordt de uitbreiding en de verdieping van de mens- en maatschappijwetenschappen gestimuleerd. Maar ook de techniek van de verwerving van kennis veranderd snel. De behoefte aan opvoering van de productie drijft ertoe, de weg van laboratorium naar productieproces te verkorten.
Het experiment wordt verfijnd. Het rekenwerk door toepassing van computers versneld. Wetenschappelijk onderzoek en productieproces komen steeds dichter bij elkaar te liggen en daardoor wordt de neiging tot maatschappelijk en politiek geëngageerd zijn versterkt. Er ontstaat, als ik het zo eens zeggen mag, een nieuw bewustzijn.
Dat is in overeenstemming met de verwachtingen van vorige generaties van vrijdenkers en socialisten, die stelden, dat de overwinning van honger en armoede voorwaarde is voor een nieuwe culturele ontplooiing, een nieuwe creativiteit.
De toenemende informatie over de toestanden buiten de hoogontwikkelde landen en de vergelijking met de eigen situatie stimuleren tot solidariteit met de verworpenen der aarde. Maar dit scherpt ook de blik voor de bedreiging van onze verworvenheden door oorlog in het algemeen, atoombom-, bacterieën- en gifgasoorlog in het bijzonder.
De jonge generatie is niet zo belast met het "bewustzijn" de voorstellingen van de oude. Daardoor is zij in de eerste plaats de drager van het "nieuwe bewustzijn". Maar juist daarom is het verwerpelijk en misleidend, de werkelijkheid te verdoezelen door de strijd om dat "nieuwe bewustzijn" voor te stellen als een uitvloeisel van het traditionele "generatieconflict".
FK.
De fouten heb ik zo gelaten. Het is maar een stencil.
REDE was een overgangsbulletin georganiseerd door Ben Heytze en Phia Baruch teneinde de bestuursloze tijd tussen De Dageraad en De Vrije Gedachte te overbruggen, als ook de leden vast te houden. Duidelijk blijkt al de prediking van Kief met een socialistisch concept. Verderop wordt kritiek geleverd op de Sovjetunie aan de hand van twee citaten van Rosa Luxemburg.
Het woord REDE werd getypt als een R met een / erover wat de bedoeling heeft als "Recept"; een vondst van tekenaar Ben Heytze.
Kief of Constandse
Ik kan mij niet herinneren Kief en Constandse beiden tegelijk gezien te hebben, noch dat Kief over Constandse geschreven heeft of omgekeerd. Constandse is van een oudere generatie die nog een rol gespeeld heeft in De Dageraad, Kief niet. Qua vorming is Kief gediplomeerd Volksschule en Constandse gepromoveerd academicus (in de Spaanse letterkunde). Kief is chaoot maar Constandse gediciplineerd denker zij het met dialectische opzet dat hij op zijn beurt geleerd heeft van Dr. P.H. Ritter jr. uit Utrecht. De artikelen van Kief anders dan die over het geloof zijn onleesbaar (ik zal het bewijs nog leveren aan de hand eniger publicaties) maar Constandse is altijd zalig herleesbaar en die essays zal ik nooit weggooien. Ideologisch zijn ze me ook water en vuur: Kief radencommunist, niet realiseerbaar, misschien i.c. niet voor rede vatbaar maar toch een wensdenken, Constandse levenslang anarchist met een uitloop naar liberalisme. Kief had geen beroep maar sjacherde wat met journalistiek, Constandse was (hoofd-)redacteur buitenland van de NRC-H. Beiden waren Joods van afkomst maar meer dan ook niet immers beiden waren tegen het indoctrinerende geloof en tegen kerkelijke instanties van wie of wat dan ook. Kief chronisch querulant en Constandse minzaam en inschikkelijk die nooit ruzie maakte. Een lezing van Kief kan ik mijn niet meer herinneren, hij had het immers toch zo druk met zijn maatschappelijke activiteit, Constandse was altijd bereid bij welke afdeling van DVG dan ook te spreken als ook voor de VRO. Uit eerbied voor zijn geweldige ondersteuning van DVG heeft het hoofdbestuur eens plechtig een essay in brochureformaat uitgebracht, een juweeltje om aspirant leden te recommanderen. Constandse overleed in 1985 op 85-jarige leeftijd nadat ik nog een prachtig interview op de radio had gehoord, afgenomen door Joop van Zijl. Derhalve is de disjunctie of op zijn plaats of nog beter het in de logica bekende of, of.
Kiefs sluw indringen in maatschappelijke organisaties
De Volkstelling van 28 februari 1971
Al vroeg was ik geïnteresseerd in deze zaak gezien publicaties die verontrusting gaven. Met vriendin Diet Verhaar was ik aanwezig in de protestvergadering eind 1970 door het Comité van Waakzaamheid in Kras. We keken ons ogen uit wat een rarae aves daar rondliepen, zelfs een ogenschijnlijk verdwaasde in een zwarte toga met een A2-boek over vogels onder zijn arm. Op het podium stond een bestuurstafel maar of Kief daarbij zat weet ik niet meer. In elk geval was deze al actief in het actiecomité (!) dat door Jan Holvast en Peter Muijlwijk is opgericht geworden, met een stencilconvocatie voor belangstellenden (dus zij wel een adresregister!). Kief zal ongetwijfeld door zijn vriendin, de Joodse juriste Mr. Lau Mazirel (1907-1974), zijn geïnstigeerd zijn geworden te moeten doen. Deze vrouw had historische angst voor registratie.
SDC 1954-1955
Van binnen de PvdA werd een groep Sociaal Democratisch Centrum van 70 partijleden opgericht met als doel een hervorming. Een oppositiegroep wil het niet zijn. De drie bestaande werkgemeenschappen waren: de Derde Weg, radicaal pacifisten en de oude sociaal democraten (SDAP) en dit Initiatief zou als een vierde worden beschouwd met dominee Buskes, Donkersloot, Engels, Geers, Van Isveldt, Meertens, Renken. Rugge Van Tijn, Sam de Wolff als leider en natuurlijk Kief die allang in de PvdA roerig was. Voor hem een buitenkans zich eens goed te profileren en naam te maken want deze groep (met toch wel de schijn van een linker vleugel-protestgroep) kreeg maandenlang uitvoerige belangstelling in de landelijke pers. Het is best mogelijk dat Kief door De Wolff is binnengesluisd omdat die twee elkaar allang kenden. Kief sprak op 14 februari 1955 dat de productiemiddelen steeds meer overheidseigendom worden zodat een staatsabsolutisme op de loer ligt. Ook de Duitse herbewapening dient alleen maar om de arbeiders onder de duim te houden. Maar er kwam een moment dat het hoofdbestuur van de PvdA het verbood en Kief dientengevolge wegliep. Kief's poging het hoofdbestuur in te dringen was mislukt. Hij had het conservatisme van de oude taaie SDAP'ers mooi onderschat!
PSP
Ook hier is Kief recalcitrant en brult hoe het wel moet. Maar daarvan zijn er veel meer want de PSP is een allegaartje van alternatievelingen met liefde voor Dutschke, Cohn-Bendit en Che Guevara. Maar hij is voorzichtiger geworden en ik denk dat hij daarom ook veel langer gebleven is al is het maar dat in deze jonge partij de bureaucratie niet zo sterk ontwikkeld is. Als een bekroning op zijn trouwe dienst mag Kief staan als 23e op de lijst van kandidaten voor de stemming ter verkiezing van de leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal op 28 april 1971.
MLF
Tegen de Multilateral Force natuurlijk omdat Duitsland na de VS de belangrijkste rol speelt (1964). Omdat Amerika een bijdrage wil van Europese landen moet Duitsland ook meedoen; het land grenst immers aan het Oostblok. Door de herbewapening van (West)Duitsland te woordelijk bestrijden speel je de Sovjet Unie in de kaart. Maar van dat staatskapitalisme moest Kief ook weer niets hebben, zo zwalkt hij en praat maar door.
Socialistisch Europa
Er werd echt over nagedacht, een realist zegt dat het socialisme een inbreng heeft terwijl anderen de heilsstaat al voor zich zien. Maar de EU zal na Kiefs dood toch uitlopen op een banken- en bedrijfspolitiek (1948).
Weinrebaffaire
Ook hier bemoeit Kief zich tezamen met Goedhart al is het maar dat Kief zelf in het Oranjehotel heeft gezeten. Door zijn statement hier (ik ga die ellendige affaire die prof. Lou de Jong peremptoire heeft afgedaan heus niet samenvatten) ondersteunt Kief indirect Weinreb. Hoe kan hij nu zo dom zijn (1971). Stond Mme Mazirel daar ook achter?
Wolff
Sam de Wolffs 70e (1948) en 75e (1953) verjaardag waar Kief als Vlam (Jef Last) medewerker te midden van een formidabele ambiance kon verkeren.
Gorters 25ste overlijden
In september 1952 is het aanleiding voor hen met naam in Kras hun zegje te doen. Gorter is Kiefs stokpaardje en ik vermoed de enige studie (uit goede boeken) die hij heeft verricht. Stuiveling, Sander, De Wolff, Willem Drees zijn ook van de partij.
Kief heeft het over de "bevrijdende kracht" van het socialisme (het woord communisme noemt hij niet).
De Gids
Over de onderschatting van Gorter als politicus maar dit is al hiervoor uitgesproken (J128 #1). Kiefs naam siert hier tussen de bekende literatoren, alleen belicht zijn verhaal niet de literaire kant van Gorter noch is het geschreven literairerwijs.
Kiefs pseudoniemen
Ik las er enkele maar doe hier niets mee. Dr. Van Ravestyn (1956) is er zoëen. Wil hij opvallen, krenken en kwetsen dat doet hij dat heus wel onder eigen naam; het heeft hem in 1953 al een boete van ƒ200 bezorgd. Van Praag mag hem niet, doet net zo maar loopt ook niet direct naar de politie. Provocerend gedrag als een slag op het gelaat geeft altijd naamsbekendheid maar dan snel wegwezen zonder openbaar debat (of wonden likken).
DVG Aktieprogramma voor een Rationeel Humanisme DVG J1 # 10 jan 1971
In het orgaan van DVG werd in januari 1971 een actieprogramma gepubliceerd dat door enige hoofdbestuursleden als concept werd opgesteld, door diverse afdelingen van aanvullingen voorzien en door twee algemene leden met gegevens voorgesteld. Het is aan te nemen dat dit een democratische procedure is. Kief heeft toegezegd een uitvoerige toelichting te schrijven maar daarvan is mooi niets terecht gekomen omdat Kief op brochure Wat wil De Vrije Gedachte? na niet echt veel voor DVG geschreven heeft.
Op 12 mei 1974 werd op een congres te Rotterdam (Groothandelsgebouw) dit actieprogramma uitvoerig besproken alhoewel hier in een nabeschouwing niet over gesproken wordt, merkwaardig, in juni/juli 1974. Ik was daarbij en verbaasde me dat voorzitter Kief de gehele procedure in zijn hand had. Ook anderszins was die vergadering om niet te vergeten: zodra wij gezeten waren trad een fotograaf binnen die met een enorme show Kief op de fotografische plaat begon vast te leggen, van links, van rechts, van boven en knielend. Kief bleef onbewogen lichtjes glimlachend naar zijn papieren starend, wij moesten volharden een ernstig gelaat te houden.
Het toont maar aan dat Kief ijdel is.
De tekst van voornoemd Aktieprogramma luidt:
De vereniging ter bevordering van zelfstandig denken De Vrije Gedachte constateert dat het ontwikkelen van een humane gemeenschap, de vrije ontplooiing van menselijke vermogens en de bevordering van een zelfstandig, kritisch denken worden belemmerd door vrees voor bestaansonzekerheid, dreiging van en voorbereiding tot oorlog, beperking van medeverantwoordelijkheid, geestelijke en morele druk, en is daarom van oordeel:
dat er gestreefd moet worden naar een maatschappij, waarin de bevrediging van materiële, geestelijke en culturele behoeften van de mens wordt gewaarborgd en bevorderd;
dat er gestreefd moet worden naar een zodanige verhouding tussen de mensen, dat economische, politieke en psychische spanningen geen redeloze angst en haatgevoelens kunnen opwekken, maar dat zij moet leiden tot de volle ontplooiing en medeverantwoordelijkheid van en voor elk individu.
Zij besluit:
le op te treden voor de handhaving en uitbreiding van ieders democratische rechten, zoals vrijheid van vereniging, vergadering, spreken, schrijven en tonen;
2e iedere instantie en groepering te bestrijden, die met miskenning der democratische vrijheden haar speciale dogma's als alleengeldend tracht op te dringen;
3e voor de uitoefening van de democratische rechten te eisen en te bevorderen, dat aan alle geestelijke en culturele stromingen een zodanige beschikking over de publiciteitsmedia wordt gewaarborgd, dat daaruit hun gelijkwaardigheid blijkt;
4e medewerking te verlenen aan de uitbreiding en vereenvoudiging van de regeling inzake vrijstelling van de militaire dienstplicht;
5e openbaar onderwijs te bevorderen zonder godsdienstige of andere ideologische beïnvloeding. Het bestrijden van het bijzonder godsdienstig onderwijs op alle niveaus. Het bijzonder godsdienstig onderwijs dient niet te worden gefinancierd uit de algemene middelen;
6e zich uit te spreken voor volledige scheiding van kerk en staat. Godsdienst is evenals iedere ideologie een persoonlijke aangelegenheid en heeft als zodanig geen recht op overheidssteun. Hetzelfde geldt voor overheidssteun aan de politieke partijen;
7e te bevorderen, dat de voorwaarden betrekking hebbend op het huwelijksrecht zodanig worden gewijzigd, dat het welzijn der betrokken partners en eventuele kinderen als enige maatstaf zal gelden;
8e op te treden voor een volledige wettelijke gelijkstelling van de niet-gehuwde en gehuwde moeder en de wettige en niet-wettige kinderen;
9e medewerking te verlenen aan de bevordering van op onafhankelijk onderzoek gebaseerde wetenschappen, en maatregelen te ondersteunen, die de resultaten van de toegepaste wetenschappen in dienst stellen van het welzijn der mensheid;
10e de wetenschappelijk verantwoorde voorlichting inzake op het menselijk welzijn betrekking hebbende vraagstukken op het gebied van sexualiteit, eugenetiek, vrijwillige euthanasie, abortus etc., alsmede verantwoorde gezinsplanning ter bestrijding van de bevolkingsexplosie te bevorderen;
11e iedere uitbuiting en discriminatie van enig ras, volk, volksdeel of groep te bestrijden;
12e alles te doen wat in haar vermogen ligt om het welzijn van de mens te bevorderen, te consolideren en te beschermen, zonodig in samenwerking met organisaties, die zich op dit terrein bewegen, met name de bestrijding van de vervuiling van bodem, water en lucht;
13e haar bezorgdheid uit te spreken over de zinloze vernietiging van het leven in de natuur en zich te verzetten tegen die vernietiging;
14e die sport en recreatie te bevorderen en te steunen, welke niet het maken van winst beogen en die zich in dienst stellen van het lichamelijk en geestelijk welzijn van de mens;
15e de samenwerking met groepen en personen, die voor delen van dit actieprogramma optreden, te bevorderen dan wel aan te gaan, voor zover dit niet strijdig is met onze statuten.
Lezing Kief op het Congres DVG 16-5-1971 te
Den Haag
Heeft een subtitel: Hoe passen
wij ons actieprogramma in de praktijk toe?
De Dageraad
is opgericht in 1856 in de eerste plaats door mensen met filosofische bezwaren
tegen de (geïnstitutionaliseerde) godsdienst. De (filosofisch en
natuurwetenschappelijke) materialistische filosofie trad voorop met Ludwig
Büchners Kraft und Stoff (1855). Niet
zo marxistisch. Het filosofisch materialisme treedt op als gerechtvaardigde
denkrichting. Vanaf 1880 in maatschappelijk vaarwater en sociale bewegingen.
In biografieën zit altijd een stukje Dageraad. Voorbeelden:
A.J. Koejemans biografie over (dageraadslid) David Wijnkoop (1967);
J. de Kadt, communistische tijd (1920-1930).
(Kief was allang tegenstander van deze heren.)
Kief behandelt drie punten:
1.
Het filosofisch-materialistische
aspect;
2.
Het natuurwetenschappelijke aspect
en
3.
Het sociale aspect.
Er is een afwisselende beklemtoning.
Invloeden zijn van de Nieuw-Malthusiaanse Bond 1881 (van waaruit in
1946 de NVSH ontstaan);
Arbeiderslijkverbranding, welke organisatie in 1971 nog bestaat.
De Dageraad bemoeide zich ook met actuele problematiek.
Doch duidelijk standpunt inzake Godsdienststrijd en strijd sociale
verandering.
Griezelig is dat in Natuurkundige bewegingen een irrationalisme opkomt.
Het godsdienststandpunt is dat de mens door God geschapen is als
individu. Maar machten bepalen zijn levensloop.
Het materialistische standpunt met het zuiver filosofisch natuurwetenschappelijke mensbeeld: atomen,
groepen, mens maar ‘n ziel speelt geen rol. Uitgaan van het verifieerbare,
laboratorium (resultaten, bedoeld is het wetenschappelijk experiment). J.G. Rausch
zei: Er is geen zwarte kat.
Het huidige standpunt is eerder een discussie dat de gelovige wel een
eind meegaat doch de laatste consequentie (afwijzing van het bestaan van een
God) nooit accepteert.
Uitgaan van natuurwetenschappelijk standpunt, godsdienstbestrijding. Nu
rationeel humanisme of radicaal humanisme als uitgangspunt.
Foto’s van de oorlog in Vietnam dwingen tot dieper denken: de
maatschappij. Ook woningkraken is een maatschappelijk fenomeen. Idem Dolle
Minna’s. Maar er is nog niets opgelost!
Wel contacten houden met humanistische jongeren die de leden van de
toekomst zullen zijn.
Aan de orde stellen voor
aandacht < –> Discussie over de zaken.
Baas in eigen buik lijkt reactionair, (Kief bedoelt dit adjectief niet in de betekenis van
anti-Verlichting, ergo fascistisch), ze blijven toch lustobject van de mannen.
Nog niets is veranderd.
De vrouwenemancipatie is een zaak om te beginnen van voren af aan.
25 à 30 jaar leven in het establishment. Nu ontdekt men dat zaken
vroeger reactionairder werden aangepakt dan nu.
Maatschappelijk geëngageerdheid betekent nadenken: Wat doe ik? Voorbeeld is eerst denken dan werken.
In het actieprogramma staan zeer essentiële punten. Er is kans op
invloed. Er is persvrijheid. Geen recht alles te verdedigen doch dat ook realiseerbaar wordt! Stelling nemen
tegen discriminatie. Doe je dit nIet dan heb je geen goede kijk op de wereld
(!).
We leven in een kenteringstijd. Voor alle nieuwe gedachten is tijd.
Maar zelf ook doen.
Er is kapitaalsconcentratie door fusie, schaalvergroting. Over menige
zaken anders denken (het sexuele is het minst belangrijk). Ook al draagt men
niet bij dan nog ziet men verandering. Wat zo vast en onwrikbaar lijkt is niet
meer. Onzekerheid vigeert. Een nieuw mensbeeld. Velen denken aan het einde der
dagen (tijden) i.p.v. nieuwe vormen te accepteren.
Mensen zonder God <->
Godsdienstbestrijding is aflopende zaak.->
Prædarwinistische verhalen zijn in omgang in de Christelijke wereld.
Aristoteles zit nog in de Christelijke filosofie. Men weet al dat dit
natuurwetenschappelijk is opgelost. De school als kerk houdt dit moderne
mensbeeld op. Strijd tegen de godsdienst is noodzaak.
Wij (vrijdenkers) begeven ons in alle sociale bewegingen. Maar niet onkritisch!
Een sociale beweging: Progressief zijn
(dus wij, de vrijdenkers), progressief lijken
(fascisme, dus pas op!). Fascisme is te determineren aan het mensbeeld dat ze
hebben en het irrationalisme.
De Vrije Gedachte is een hypermoderne beweging!
Mensbeeld: Zou uitgangspunt niet moeten zijn een garantie op een
menswaardig leven i.p.v. ‘n biologisch door God geschapen? Een nieuw
uitgangspunt derhalve.
Wel een blad van Dolle Mina’s maar zeker 1 miljoen vrouwen zijn
onwetend van anticonceptie. Hier valt nog wat voor hun evolutie d.m.v. actie,
op de vrouw af.
In de vrijdenkersbeweging is talloze malen geschreven over abortus,
homosexualiteit en het vrije huwelijk. Eigenlijk tot vervelends toe…
De menselijke springvloed (bedoeld de overbevolking), dit probleem is
achterhaald door systematiek.
Sexuele agitatie kan ook ten nadele zijn, bijv. de neurosetheorie van
S. Freud. Mens is niet slechts rationeel doch evenzeer emotioneel.
(Mgr.) Alfrink is niet te benijden om zijn leiderschap der kudde. Als
een groep zich van een oude opvatting verwijdert, wordt de afstand oude/nieuwe
opvatting groter in korte tijd.
Hoe pak je progressieve gelovigen aan? Zacht of schoppen?
De verdediging is het goede recht o.b.v. natuurwetenschappelijke
resultaten tegenover irrationele flauwekul (!). Beide gaan niet samen.
Ten slotte een duidelijk standpunt: Dageraad is geen politieke partij. Wel het begrijpen en doordenken
van de mensen doen stimuleren. Laat de vrouw mens zijn en geen lustobject.
Vrijheid is een begin.
Kiefs scharreljournalistieke werk
De Vlam - Landelijke Organisatie van Socialistische Discussiegroepen (1952). Waarin dominee Buskes als vriend. Je vraagt je nu toch echt wel af of diens medewerking ook geen indringerij is, in elk geval heeft Kief dominee Buskes jarenlang meegemaakt zonder ruzie. En dat die man in elke zin de naam Jezus noemt. Een film over Oost-Duitsland en Ernst Busch met Jan de Troye voor de VARA (1955). Onopvallend reclame voor Joegoslavische politiek. (Wat laten de mensen zich toch beetnemen!) In Denkbeeld (1969) van de voormalige NTS over bidden met als opponent rabbijn Soetendorp.
Kiefs lezingen in den lande
Minder interessant is een lange statistiek op te stellen waar Kief een spreekbeurt voor afdelingen van DVG heeft gehouden maar een valt op in het Oranje-hotel te Leeuwarden (1970) waarbij cynischerwijze gedacht aan het hotel te Den Haag waar Kief heeft vastgezeten. Het is immers bekende kost wat hij zegt en wellicht wordt hij hier en daar nog actueel ook. Leuker is te zien waar Kief in den lande kwam buiten DVG om:
De Vereniging voor Volksontwikkeling in Het Hof van Holland te Hilversum (1949), in het Zalen Centrum te Delft (1959), Doofstommeninstituut te Rotterdam (1958), Zuider-Volkshuis te Rotterdam (1945) en Studenten Vakbeweging in De Harmonie te Groningen (1968) over Cuba,
VRO
Voortreffelijk werk verricht! Begonnen 1968 tot eind 1973. Niet alleen hij hield voor de radio een 10-minuten lezing, ook de andere vrijdenkers in de vereniging kregen een spreekbeurt. Ik beken dankzij Kief DVG te hebben leren kennen in het begin van 1970. Hij had het over een woestijnvolk vanwaaruit zulke "heilige geschriften" zijn gekomen... Ik was opgetogen, dit is het! Maar oerwoudvolken, steppe-, moeras- en bergvolken dan? Nu ja, die in het Noorden hebben hun Edda en Kalevala gehad waar toch niets mis mee is? De uitgeschreven lezingen werden pas de laatste jaren binnen het blad van de vereniging opgenomen, dat was in elk geval een vaste gebakvulling. Kief had rhetorisch talent maar geen literair, noch inzicht in stijl en vorm maar wel een mooie stem. De teksten waren steevast incoherent. Met altijd weer een marxistisch kruidenmengsel.
De opzeggingsbrief door Kief geschreven heb ik persoonlijk gezien. Voor het eerst gebruikt hij een paar zinnen maar, zijn spraakwater heeft zeker niet op zijn schrijftafel gestaan. Bovenaan een opvallend briefhoofd dat luidde:
|
Om een idee te geven hoe |
U leze het goed: directeur ! Directeur, we waren verbijsterd. Altijd is Kief een medewerker geweest, met zijn capaciteiten waarvan wij grif gebruik hebben gemaakt en soms wel eens van een debat als bij een voetbalwedstrijd hebben genoten, al is het maar mijn eerste kennismaking met hem en nu springt als een duvel uit een doosje het woord directeur!
Er staat me bij dat Rausch een nabespreking hield, ik research nog.
Kief was weg, zonder afscheidsreceptie met bitterballen. Oud zeer opdiepen is niet altijd prettig maar duidelijk zij dat zijn ultralinkse karakter jaren lang een ondergronds gemor heeft gegeven ook al deed de man nog zo goed werk. Het lijkt als een alcoholist op zijn werk maar het wordt toch eens zijn ontslag. Overduidelijk zelfs geldt voor (alle) vrijdenkers het adagium:
Een vrijdenker mag marxistische (e.a.) belangstelling hebben
maar Vrijdenken is geen Marxisme!
Met stille trom vertrokken, ook al wist Kief al dat zijn gezondheid tanende was. Is dit nu de carrière van een radencommunist in Nederland, noch in politieke partijen zich kunnen handhaven, noch zich aan welke vereniging te willen binden maar wel overal te moeten komen (indringen schreef ik voorheen) ter wille van zijn eigen importantie? Hij lijkt wel een wanhopige. Zou achteraf gezien DVG geen misstap begaan hebben? Ik ben bang van wel maar altijd en overal geldt als ik denk aan de concert- en operawereld dat je het moet doen met de mensen die er zijn. Een wereld vol perfecte robots bestaat niet.
Andere reeds actieve leden namen zijn rol over met als voornaamste Fries de Vries die heus niet met een air als directeur heeft rondgelopen. Het kan dus toch, gewoon jezelf blijven.
Radio
In een interview voor de radio (begin zeventiger) gaf Kief als muziekwens die Lieder van Franz Schubert. Ik keek daarvan op, de brulaap van weleer, nu de volledige intimiteit van zijn muzikale beheersing.
Kiefs dood
Vanaf zijn vertrek heeft Kief zich niet meer laten zien noch van zich laten horen. Hij werd zorgbehoevend en verbleef in een instelling alwaar hij overleed. De landelijke pers heeft zijn dood wel opgemerkt, dit strekt hem nog tot eer. Beter dan ik kan de toenmalige voorzitter van het hoofdbestuur Martin Paulissen verwoorden wat we over Kief mogen denken:
"Hij was in die tijd zeer aktief in de vrijdenkersbeweging,
waarvoor hij zich vooral bezig hield met de radio- en, toen we ook daarvoor
zendtijd kregen, de teevee-programma's. Hij beschikte over enige
radio-ervaring, hij kende enorm veel mensen, hij was inventief en daardoor de aangewezen
man om vorm te geven aan dit werk. Hij was in de gelegenheid daaraan tijd en
energie te besteden en deed het van harte. Soms was er kritiek op zijn werk,
maar die wees hij meestal, 'n tikkeltje autoritair van de hand. Zij, die
kritiek hebben, meende hij, moeten eerst goed weten, waarover ze spreken en in
staat zijn het beter te doen dan hijzelf. Daardoor isoleerde hij zichzelf, hij
was er zich terdege van bewust, maar hij kon niet anders handelen dan hij deed.
Eigenlijk
waren Kief en ik geen geestverwanten in de strikte zin van het woord. Beiden
zaten we in het linkse kamp, maar elk in een andere hoek. Soms stonden we samen
op één podium, ter gelegenheid van een gemeenschappelijke actie. Vaker nog vond
ik Kief tegenover me als debater. Toen reeds was hij een vlotte spreker en alom
gevreesde debater. Debat en polemiek waren zijn sterke kanten. Hij was de man
van het gesproken en geschreven woord, in veel mindere mate een organisatieman.
Waar hij precies stond, was nooit geheel duidelijk. Wanneer hij sprak, was
Frits Kief aan het woord, niet in de eerste plaats de vertegenwoordiger van een
bepaalde organisatie. Hij voer, kan men zeggen, zijn eigen koers, hetgeen hem
niet altijd in dank werd afgenomen. Politiek gesproken had hij er altijd wat moeite
mee een dak te vinden, waaronder hij zich volkomen thuis voelde. Hij was als
het ware altijd op doorreis.
Ik vroeg hem nu en dan om een
artikel voor het weekblad en klopte nooit vergeefs bij hem aan.
Hij sprak toen ook vrij geregeld voor (vroegere) Dageraads-afdelingen.
In het
hoofdbestuur van De Vrije Gedachte scheen hij bewust het isolement te kiezen, door het innemen van een uiterst
kritisch standpunt.
Sommigen
ergerden zich eraan. Zelf had ik er minder moeite mee. Ik kende Kief, wist hoe hij was, dus ook, dat men altijd op hem rekenen kon voor
werk, dat hem lag. Voor mij was hij zelden "lastig".
We waardeerden elkaar wederzijds, al waren we geen boezemvrienden.
Voor De
Vrije Gedachte heeft Frits Kief veel belangrijk werk verricht. Hij was bereid
in een moeilijke periode voorzitter te zijn van de afdeling Amsterdam; voor
spreekbeurten kon men steeds een beroep op hem doen; op hoofdbestuursvergaderingen
ontbrak hij zelden en, zoals reeds gezegd, zijn inzet voor het radio- en
teeveewerk was bewonderenswaardig.
Tenslotte toonde Kief zich uiterst verbitterd, in feite sneed hij de banden met
de Vrije Gedachte door."
Tekst enigermate gecoupeerd.
Psychologisch portret
Door lage en Duitse komaf uitgesproken inquiète ambitie!
Het is een oude theorie die verhaalt dat de mindere een straatjongens-vechtkracht ontwikkelt en bezit om de baas te kunnen spelen, beter excelleren. Vader had niet bepaald een goed beroep, wat vroeger van de drie middel - en hoger - werd geschaald als het lagere milieu . Daarenboven Duits hetgeen in zijn jeugd weliswaar minder aanleiding gaf tot discriminatie dan na WOII. Moeder van vermoedelijk Joodse afkomst is een familiegeheim. Zijn acceptatie door de Duitse Volksschule te Rotterdam ging gepaard met een vrome leugen te stammen uit een streng christelijk gezin (een goed mens zegt gewoon: christelijk). Ook de lage maatschappelijke positie van vader kon door moeder worden rechtgepraat. Het onderwijs heeft Kief niet voltooid zodat hij geldt als ongeschoold. Ook dit versterkt zijn minderheidspositie van waaruit hij in de maatschappij moest opklimmen en dan ligt voor de hand te ontwikkelen iets speciaals waaraan een ander niet kan tippen. Het is een vaardigheid die heel vaak bij Joden van proletarische afkomst voorkomt en de tegenwoordige relatieve gemakkelijkheid tot het verrichten van een academische studie helpt hen mooi daarbij. Dat is iets leren en (van jezelf) zeggen dat je erg goed (daarin) bent. De kennis van het marxisme, autodidactisch verkregen met onbevoegde leraren, gaf hem een zekere status. Eenmaal dit bereikt gevoelde Kief zich autoriteit en liet dit blijken door 'n agressieve (tegenwoordig: assertieve) communicatietechniek. Zoals met glashard gelaat beweren dat in een tekst elk woord doordacht moet zijn..., waarop ieder het zwijgen toedoet.
Geen oproep voor militaire dienst in 1926, geen mobilisatie door de Duitse bezetter in 1940, geen Arbeitseinsatz, geen KNIL. Mooi meegenomen maar vergeleken met zijn leeftijdsgenoten toch de mindere. Dan ontstaat bij de wilskrachtige ambitieuze mens een existentie van importantie, onmisbaarheid en onoverwinnelijkheid. Ook gelijkhebberigheid, gesprekstechnische kunstjes alsmede trucjes en bluf. Het ad hominem deed hij maar al te graag maar geldt als onbeschaafd. Tot peremptoire vervloeking met het woord pestilentie. Hij nam risico en kwam herhaaldelijk in aanraking met de rechter, kende de gevangenis van binnen en buiten. Dat staalt de man als onderdanige in de verhoortechniek, hetgeen langdurig psychiatrische patiënten ook ontwikkelen.
In vrijdenkige kring waren de meesten ongestudeerd maar hebben wel een monografische (eenzijdige) kennis van zaken ontwikkeld die zij extra benadrukken als zijnde de persoonlijke competentie. Kief hoonde hen die met 'n H.B.S.-diploma zich uitgaven voor intellectueel. Sommigen als (hoofd-)redacteur Rausch onwikkelden zelfs een pseudo-academische schrijfstijl en schreef als een gek ingezonden brieven naar de NRC-AH. Dr. Anton Constandse was wel perfect in zijn dialectische opzet. Maar Kief kan niet schrijven, het is chaotisch, zonder rode lijn, geen kop noch staart. Dat geschiedt als debater (zonder moderator of panelleider) als ook bij schrijven in dialoogvorm wel maar normaliter als schrijver niet, want een Kief kon echt niet essayistisch werken (nooit geleerd natuurlijk) doch wel prachtig voordragen, zijn natuurlijke debatingstechniek beoefenend. Hierin was hij echter grof en onbeschaafd alsmede stootte de mensen af.
Verbluffend dat hij vele kennissen bezat die hoger opgeleid waren. Kief zelf was geen penseur, kon niet helder en overzichtelijk schrijven, geen kop, noch staart en geen body, miste de noodzakelijke intellectualiteit van een gevormde studie waarin systematiek toch geleerd moet worden. Ik denk dat Kief zich in hun gezelschap bedaard hield. Alleen het verkeren al in hun midden verschafte hem een volatiele status, denk aan de perspublicaties met naamlijst + Kief. Behalve bij ene Van Praag die door ons allen als 'n charlatan werd ervaren. Kief had geen leerlingen.
Je leven lang te moeten ondergaan met je stugge kop tegen de muur te lopen gaat je niet in de kouwe kleren zitten. Hij deed het wel en zocht een Messiaans lijdensproces. Eigenlijk was Kief masochist gelijk de tragische Spaanse edelman, de tegenwerking in de maatschappij sterkte hem in de overtuiging dat hem onrecht werd aangedaan en dat hij (dus) gelijk heeft. (Dit is usance bij leden van de Opus Dei.) Dan ging hij des te feller uit op nieuw avontuur. Hij mòest! Vandaar dat oneindige woelen in den lande waar hij ook maar kon optreden. Door indruk te maken met pakkende statements en stentorstem wist hij sympathisanten te werven en bij hen binnen te dringen. Een paar woorden en men werd stil. Maar het liep altijd uit op een fiasco. Tijdens mijn research heb ik vaak de onzedige gedachte gekregen dat menig kroegtijger het niet slechter zou hebben gedaan...
|
Kief op Landdag Beekbergen zomer 1961 |
Laatste bijwerking: 13-10-2015, 14-10-2015, 16-10-2015, 13-11-2015, 23-11-2015, 1-4-2016 (Twee Korpers, de voornaam zoon Hermann Kief), 12-5-2016 Lezing DVG 16-5-1971, 7-6-2016 Abraham Korper.
Essay grotendeels voltooid doch er volgen nog enige hoofdstukken.
19-2-2018 toegevoegd alinea 'Zienswijze later'. NKK 16-11-2018
Links
Tegenstrijdige Teksten in den Bijbel - De Dageraad 1916
Email: Jos